تاریخچه اجر

آشنایی با آجر و مواد اولیه آن

آجر نوعی سنگ مصنوعی است که از پختن خشت خام و دگرگونی ان بر اثر گرما بدشت می آید . خاک آجر مخلوطی است از خاک رس ، ماسه ، فلدسپات ، سنگ آهک ، سولفاتها ، سولفورها ، فسفاتها کانی .های آهن ، منگنز ، منیزیم ، سدیم ، پتاسیم ، مواد آلی گیاهی و غیره

مراحل ساخت آجر عبارتند از :

کندن و ستخراج مواد خام
آماده سازی مواد اولیه
قالب گیری
خشک کردن
تخلیه و انبار کردن محصول
انواع کوره های آجر پزی
پس از خشک شدن خشت ها را در کوره می چینند طرز چیدن آنها طوری است که بین آنها فاصله وجود دارد تا گازهای داغ و شعله بتواند از لای آنها عبور کند کوره های آجر پزی سه هوع هستند:
کوره تنوره ای هوفمان و تونلی
قابل ذکر است که کوره های تونلی مدرن ترین کوره های آجر پزی می باشند که در آنها سرامیک های ممتاز و صنعتی نیز می پزند ویزگی های آجر آجر خوب باید در برخورد با آجر دیگر صدای زنگ بدهد صدای زنگ نشانه سلامت توپری و مقاومت و کمی میزان جذب آب آن است آجر خوب باید در آتش سوزی مقاومت کند و خمیری و آب نشود رنگ آجر خوب باید یکنواخت باشد و همچنین باید یکنواخت و سطح آن بدون حفره باشد سختی آجر باید به اندازه ای باشد که با ناخن خط نیفتد
انواع کوره های آجر پزی

:پس از خشک شدن ، خشت ها را در کوره می چینند طرز چیدن آنها طوری است که بین آنها فاصله وجود دارد تا گازهای داغ و شعله بتواند از لای آنها عبور کند . کوره های آجر پزی سه نوع هستند تنوره .ای ، هوخمان ، تونلی . قابل ذکر است که کوره های تونلی مدرن ترین کوره های آجرپزی می باشند که در آنها سرامیک های ممتاز و صنعتی نیز می پزند

ویژگیهای آجر خوب باید در برخورد با آجر دیگر صدای زنگ بدهد ، صدای زنگ نشانه سلامت ، توپری و مقاومت و کمی میزان جذب آب آنست . آجر خوب باید در آتش سوزی مقاومت کند و خمیری و آب نشود .رنگ آجر خوب باید یکنواخت باشد و همچنین باید یکنواخت بوده و سطح آن بدون حفره باشد . سختی آجر باید به اندازه .ای باشد که با ناخن خط نیفتد

استاندارد آجر در ایران

بنابر آخرین استاندارد ایران به تاریخ 7 خرداد 1357 در مورد آجرهای رسی آجرها به دو گروه دستی و ماشینی تقسیم بندی می شوند آجر های دستی خود به دو نوع فشاری و قزاقی سفید و آجر ماشینی نیز به توپر و سوزاخ دار گروه بندی شده اندمیزان جذب آب مطابق استاندارد ایران در آجرهای دستی حداکثر 20% در آجر های ماشینی 16% و حدلقل برای هر دو نوع آجر 8% تعیین شده است

انواع آجر غیر رسی (کلینر) و اشکال آن

آجر جوش آجر خاص در صنعت سفال پزی است که در کشورهای صنعتی دارای اهمیت ویزه ای است از این آجر برای نماسازی ساختمان ها فرش کف پیاده روها پوشش بدنه و کف آبروها و مجراهای فاضلاب و تونل ها و ساختن دودکش ها فرش کف کارخانه ها انبارهای کشاورزی و سالن های دامداری پرورش طیور استخر های صنعتی و جز اینها استفاده می شود

انواع خاص آجر تولیدی در کشور های اروپایی آجر هایی در کشورهای صنعتی اروپاتولید می شوند که هنوز تولید آن در ایران مرسوم نشده است از آن جمله بلوک های تو خالی آتش بند برای نصب دور ستون ها به منظور جلوگیری از نفوذ آتش قطعات ویزه به شکل منحنی های کوز و کاس قطعات درپوش روی دیوار قطعاتی که از اجزا هستند مانند کلوک سرقد گوشه و جزاینها که هنوز در ایران تولید نمی شوند

آجرها گروهی از مصالح هستند که به صورت صنعتی تولید و جایگزین سنگ شده اند و درحقیقت سنگی ساخته دست بشر هستند، سنگی دگرگون که از تغییر وضعیت خشت پدید میآید. این گروه از مصالح که اولین تولید صنعتی و انبوه مصالح ساختمانی به دست بشر به شمار می‌آیند براساس نوع مواداولیه، روند تولید و محل مصرف به انواع متنوعی تقسیم می شوند. آجرهای رسی که اولین و فراوان ترین آنها هستند قدمت چندهزار ساله دارند. با پیشرفت تکنولوژی و علم شیمی انواع بی شماری از آجرها با کیفیت های مختلف، ابعاد و شکل ظاهری متنوع راهی بازار مصرف شده اند.


آجرها و فراورده های رسی :


آجر رسی از قدیمی ترین مصالح ساختمانی که به وسیله بشر تولید شده است، می باشد. سنگ باوجود فراوانی و استقامت به راحتی در دسترس قرار نمی‌گیرد، این مصالح طبیعی فرم دلخواه را به آسانی به خود نمی‌گیرد و با صرف هزینه بسیار قطعات آن یکسان می گردند و در این حالت نیز دورریز زیادی از خود به جا می گذارد. در حالی که گل حاصل از خاک رس که منشا تهیه آجر است به راحتی شکل دلخواه را به خود می گیرد و محصولی همگن به دست می‌دهد.



از این رو می توان با قالب زدن گل و حرارت دادن آن مصالحی سخت، دارای مشخصات فیزیکی، مکانیکی و شیمیایی یکسان، متناسب با کاربرد، منطبق با فیزیک بدن انسان، با فرآیند تولید ساده، سریع و حمل ونقل آسان تولید کرد.

مصارف آجر :

به اعتقاد باستان شناسان، اولین بار آجر در سرزمین بین النهرین تهیه شده است. به هر صورت باید آجر پس پیدایش آتش و در نواحی که معادن سنگ وجود نداشته اند اختراع شده باشد. نمونه های زیبا و باعظمت کاربرد آجر در معماری ایران باستان نماینده پیشرفت درخشان ایرانیان در تولید و مهندسی کاربرد این مصالح است. در این میان می توان از زیگورات چغازنبیل، ایوان مدائن، کاخ های فیروزآباد و لرستان در قبل از اسلا م و همین طور مساجد جامع اصفهان و یزد، گنبد کاووس و ارگ تبریز مربوط به دوران بعد از اسلا م نام برد.


رمز توانایی آجر در خلق شگفت انگیزترین ساختمان های تاریخ در تناسبات آن نهفته است. این ابعاد در طی زمان متحول شده و در حال حاضر با ساختار و توانایی بدن انسان هماهنگ شده است. ابعاد آجر به طریقی است که به راحتی در یکدیگر قفل و بست می گردند. این خاصیت، کیفیت های مهندسی بی شماری از جمله در محل اتصال دو دیوار به یکدیگر به وجود میآورد. آجرها به کمک ملا ت به یکدیگر متصل می شوند و سطح یکنواختی را به وجود میآورند. این ابعاد متناسب باعث شده است که این مصالح به منظور اجرای دهانه های وسیع به صورت قوس و طاق و گنبد که از زمان قبل از ساسانیان در ایران رواج داشته است، کارآیی منحصر به فردی داشته باشد.

خواص آجر باعث شده است که به عنوان مصالح پرکننده دیوار و سقف از جمله پرمصرف ترین مصالح باشد. زیبایی آجر و الگوی حاصل از آجر چینی باعث شده است که به صورت نما در داخل و خارج بنا مورد استفاده قرار گیرد و هویت خاصی به ساختمان ببخشد. استفاده از آجر به عنوان فرش کف و پلکان، فارغ از مقاومت مطلوب آن ویژگی های اقلیمی این مصالح کویری را بیشتر به نمایش می گذارد.

روش نوین امروزی، وسایل فنی زیاد و امکانات فراوانی را به دست معماران داده است که با وجود مدرن بودن، وسیله ای برای شکفتن روح حساس و زیباشناس آنها است. البته تنها آجر وسیله شناخت این زیبایی روحی نیست و عناصر بسیاری نیز این عمل را به خوبی انجام می دهند ولی فرق بین آنها در این است که آجر قابلیت ایفای هر منظوری را دارد و باوجود گذشت قرون متمادی هنوز مدرن است. یک ساختمان آجری جزئی از طبیعت است و همآوایی آن را نه تنها به هم نمی زند بلکه رنگ و فرم بدیعی نیز به آن می بخشد و با این وجود هیچ گاه کهنه نبوده و نیست و همراه با زمان پیش می رود. به هر حال یک ساختمان آجری همانند یک فرش دستباف، ترکیب بدیعی از سلیقه های بی انتهای معماران هنرمند است.


بر طبق استاندارد شماره 7 ایران آجرهای مصرفی در نما باید دارای مشخصات زیر باشند:
- معایب ظاهری: آجرنما باید عاری از معایب ظاهری مانند ترک خوردگی، شوره زدگی، آلوئک و نظایر آن باشد.

- لبه های آجر: خط فصل مشترک سطوح آجرها باید مستقیم و زوایای تلا قی آنها قائمه و سطوح شان صاف باشد.


- در آجرهای سوراخ دار: سوراخ ها باید عمود بر سطح بزرگ آجر و به طور یکنواخت در سطح آن توزیع شده باشند و جمع مساحت آنها باید بین 25 تا 40 درصد سطح آجرها باشد. بعد سوراخ های مربع و قطر سوراخ های دایره ای باید حداکثر به 26 میلیمتر محدود شود و در ضخامت دیواره بین سوراخ و لبه آجر بیش از 15 میلیمتر و فاصله بین دو سوراخ بیش از 10 میلیمتر باشد.


- مقاومت در برابر یخبندان: آجرهای مصرفی در نما باید در برابر یخبندان پایدار باشند و در آزمایش یخ زدگی دچار خرابی ظاهر مانند ورقه ورقه شدن، ترک خوردن و خوردگی نشوند.
- قطعات نازک آجری (آجر دوغایی) مورد مصرف در نماسازی به ابعاد 20* (40 یا 30) * 200 میلیمتر با قطعات موزائیکی نازک آجری نما به ضخامت 20 یا 30 میلیمتر با نقش چند آجر بندکشی شده (آجر موزاییکی) ساخته می شوند حداقل باید دارای مشخصات آجرهای ماشینی با مقاومت متوسط مندرج در استاندارد شماره 7 ایران باشند.



- ترک در سطح آجر: وجود یک ترک عمیق در سطح متوسط آجر حداکثر تا عمق 40 میلیمتر در آجر پشت کار بلا اشکال است ولی به طور کلی درصد آجرهای ترک دار نباید بیشتر از 25 باشد.

- پیچیدگی، انحنا و فرورفتگی: پیچیدگی در امتداد سطح بزرگ آجر حداکثر 4 میلیمتر و در امتداد سطح متوسط آجر تا 5 میلیمتر مجاز است. آجر نباید انحنا و فرورفتگی بیش از 5 میلیمتر داشته باشد و این مقدار در صورتی قابل قبول است که میزان آن از 20 درصد کل آجرها افزایش پیدا نکند.

- سایر موارد: آجر باید کاملا ً پخته و یکنواخت و سخت باشد و در برخورد با آجر دیگر صدای زنگ دار ایجاد کند. به علت عدم چسبندگی آجرهای کهنه به ملا ت حتی المقدور از آنها استفاده نمی شود و تنها در صورت انجام پیش بینی های لازم به صورت ساییدن یا برس سیمی استفاده از آن مجاز خواهد بود.


آجرهای ساختمانی مقاومت خوبی در برابر آتش دارند به طوری که یک دیوار 22 سانتی متری از آجر در حدود شش ساعت در برابر آتش سوزی مقاومت از خود نشان می دهد.

 بررسی تولید آجر سبک  با استفاده از سنگ آهک

یکی از مواد افزودنی معدنی که برای سبک‌سازی آجر رسی استفاده می‌شود، پودر سنگ آهک است. سنگ آهک در کوره در دمای بالا به دی‌اکسید کربن و اکسید کلسیم تبدیل می‌شود که دی‌اکسید کربن حاصله از دودکش کوره خارج شده و آجر سبک می‌گردد. در این پروژه تحقیقاتی استفاده از گل سنگ حاصل از برش و پرداخت سنگهای آهکی در کارخانه‌های سنگبری برای سبک‌سازی آجر مورد استفاده قرار می‌گیرد. نسبت بهینه سنگ آهک، دانه‌بندی مناسب، دمای پخت لازم به کمک آزمایشهای مورد نیاز تعیین می‌گردد.

 بررسی شیل‌های رسی به منظور تهیه آجرهای شیلی

هدف از اجرای این پروژه آماده‌سازی و انجام آزمایشات کامل شیمیایی و فیزیکی و مکانیکی بر روی شیل رسی است. نتایج و اعلام نظر در این زمینه امکان استفاده از این مصالح برای ساخت آجر جهت احداث کارخانه می‌باشد.

انواع محصولات رسی

ازخاک رس محصولات متعددی ازجمله موزاییک کف و نمای ساختمان که دارای تخلخل کمتر از 5% می باشند وهمچنین سفال های پوش سقف های شیبدار سقف های راتشکیل
می دهند ,تهیه می کنند . از دیگر محصولات خاک رس می توان از مصالح زیر نام برد :
تنبوشه های سفالی برای زهکشی زمین , لوله های سفالی که برای هدایت آب استفاده می شوند ,آجرهای مخصوص فرش خیابان و پیاده رو ودیوارهای پیش ساخته بتنی که به کمک آجرعایق حرارتی مناسب تهیه شده و ضمنا استفاده از آن اقتصادی است .

ازدیگر محصولات رسی پوکه صنعتی است . این مصالح , سبک و بسیار متخلخل است ودارای ساختار سلولی با حفره های نزدیک به هم می باشند ومعمولا برای ساخت بتن سبک به عنوان سنگدانه به کار می رود .

آجر های نسوز

یک گروه از تولیدات رسی فرآورده های نسوز می باشند و خطوط تولید درصنایع سنگین وسبک بی نیاز ازبخش کوره و حرارت دهی نیستند اجرهای نسوز به عنوان بخش غیرقابل حذف کوره ها به عنوان آستر مقاوم , ساختار کوره را درمقابل حرارت زیاد حفظ میکند مواد اولیه وروند تولید آ‍جر نسوز بر حسب محل مصرف , حرارت کوره , محیط شیمیایی , فشار و سایش وتغییرات درجه دما متغیر است وبا حداقل موادگداز آور انتخاب میشوند . بنابراین خواص نسوزها عبارتند از :

ـ ضریب انبساط وانقباض : اندکی داشته باشند .

ـ مقاومت حرارتی : نسوزها بایدبتوانند حداقل 1580 درجه سانتیگراد را درمحیط شیمیایی ومکانیکی کوره تحمل کنندوشکل و ظاهر خود را از دست ندهند .

ـ مقاومت شیمیایی : ترکیبات موجود در کوره ونوع سوخت , محیط شیمیایی خاصی رادرحرارت بالا ایجادمی کند که نسوزها باید پایداری لازم را دربرابر آنها داشته باشد .

ـ مقاومت مکانیکی : حجم کوره , نوع بار گیری وسایش ناشی از خرد شدن و ذوب اجسام درداخل کوره باید توسط پوشش نسوز تحمل شود .

ـ ترد نباشد, ترک نداشته باشد وهمچنین ظاهر آن دقیقا برابر مشخصات مورد نظر باشد .

ـملاتی که برای چیدن جداره های نسوز انتخاب می شود بر اساس حرارت کوره با ضریب انقباض وانبساط مشابه آجر سوز وازمواد نسوز انتخاب می شود .

آجرهای ماسه ـ آهکی

آجر های ماسه ـ آهکی که از دیدگاه علمی بر اساس مواد تشکیل دهنده به آنها « آجر های سیلیکات کلسیمی » نیز می گویند درسال 1866 م . اختراع شده اند و مصالح به کار رفته برای ساخت آنها شامل آهک وماسه سیلیسی می باشد ودر شرایط فشار و بخار شکل می گیرند وبه صورت قابل توجهی درشکل مقاومت ,‌اندازه ورنگ و بافت یکسان می باشند .

در شرایط عادی , مقاومت ,‌سختی و دوام آجر های ماسه آهکی برای تقریبا کلیه مصارف مناسب می باشند , ولی آنها نباید در محیط های اسیدی ویا نمک های محلول قوی قرار گیرند مقاومت دربرابر آتش دراین نوع آجرها رامیتوان بامقاومت آجرهای رسی برابر دانست . ضریب هدایت صوت و حرارت از ضخامت دیوار نیز تقریبا با آجر های رسی با چگالی مساوی برابر است . آجر های ماسه آهکی نمکهای محلول همراه خود ندارند لذا عکس العملی که آجرهای رسی همین علت به شکل شوره وعدم چسبندگی ملات واندوه و حمله سولفات های درون سیمان پرتلند ازخودنشان می دهند ,‌د رآجر های ماسه آهکی بروز نمیکند .

برخلاف آجرهای رسی تازه که میل به انبساط دارند , آجرهای ماسه آهکی درهنگام خشک شدن منقبض میشوند و این نکته درهنگام طراحی به منظور جلوگیری از ترک خوردگی باید مد نظر قرارگیرد .

درمجموع آجر های ماسه آهکی مشخصات مشابهی با آنچه درمورد آجر های سفالی گفته شدپیدا می کنند . ولی محدودیت هایی را نیز به همراه دارند . به علت تاثیر بیشتر آب بر این نوع آجرها نسبت به نوع رسی استفاده از آنها درپی سازی وکرسی چینی توصیه نمی شود . به دلیل اینکه تداوم تماس باحرارت مستقیم و زیادموجب د ی هیدراته شدن هیدروسیلیکات کلسیم می شود , برای پوشش داخلی کوره ها مناسب نیستند , ولی ازنظر اجرایی این نوع آجرها بسیار برتر ازآجرهای سفالی می باشند .

آجر سیمانی

آجر سیمانی به کمک سیمان , شن و ماسه ساخته میشود و از نقطه نظر خواص ومشخصات فنی برابر بلوک های بتنی هستند . آجرهای سیمانی در اشکال و اندازه های مختلف ساخته می شوند و روند تولید آنها نیز مشابه بلوک بتنی است .

آجر درکارگاه

عملیات آجرکاری شامل انتخاب نوع آجر , ملات مصرفی و روش اجرای کار باید بر اساس مشخصات فنی باشد و به کار بردن آجرهای غیر استاندارد به هیچ وجه مجاز نیست