اسکلت بتنی

مهمترین اجزاء یک ساختمان بتنی ستون های آن می باشند . به یقین ، دقت در اجرای صحیح جزئیات ستون از جمله آرماتور بندی ، قالبندی و بتون ریزی اثر بسزایی در استحکام کل ساختمان در موقع بروز زلزله دارد . بررسی مهندسان نشان می دهد ، در زلزله ایزمیت ترکیه که باعث کشته شدن بسیاری از مردم ساکن در شهرک های نوساز شده بود عامل اصلی ریزش ساختمانها ، عدم اجرای صحیح ستون ها بوده است که باعث گردیده سقف طبقات ، قبل از تحمل بار زلزله به صورت یکپارچه فروریزند .

در ادامه ، مراحل صحیح اجرای ستون ، به صورت گام به گام و مصور توضیح داده شده است . امید داریم مهندسان و پیمانکارن به این نکته دقت کنند که عدم دقت در اجرای صحیح جزئیات ستون منجر به کاهش شدید مقاومت کل ساختمان در برابر بارهای ثقلی و زلزله می شود .

روش اجرای ستون

در اجرای ستون به ترتیب زیر عمل می شود.


گام نخست- آماده سازی ریشه ها
قبل از آرماتوربندی ستون می بایست میلگردهای انتظار را از هر نوع آلودگی پاک نمود . پاکیزگی میلگردها شامل آلودگی به انواع روغن ها و همچنین بتن های پاشیده شده در هنگام بتن ریزی شالوده یا طبقه نیز می شود .

گام دوم- آرماتور بندی ستون
باتوجه به مندرجات نقشه ها ، میلگردهای اصلی را کنار یکدیگر قرار داده و توسط خاموتها آنها را در فواصل مشخص به یکدیگر می بندیم . برای این کار دو عدد خرک روی زمین و با فاصله از هم قرار داده تا سر و ته میلگردهای اصلی روی آن قرار گیرد و بتوان خاموتها را دور آن رد کرده و پس از تقسیم بندی فاصله خاموتها آنها را ببندیم.
خاموتها به طور کلی در ابتدا و انتهای ستون با گامهای کوچکتر و در میانه ستون با گامهای بزرگ تر بسته می شوند . اجرای صحیح خاموتها این اجازه را به ستون می دهد که قبل از فرو ریختن ساختمان در زلزله های شدید ، تغییر شکل داده و فرصت فرار را به ساکنین ساختمان بدهد . نکته مهم این که قبل از بستن میلگردها ، ابتدا می بایست از محل طول وصله ( در بخش ریشه ، در مورد طول وصله توضیح داده شده است ) ، میلگردهای طولی را خم کنیم تا دو میلگرد طولی یا اصلی بالا و پایین دقیقا در راستای یکدیگر واقع شوند.
گام سوم- استقرار سبد آرماتور
ستون بافته شده را به صورت قائم در جای خود نگه داشته و میلگردهای طولی را با سیم به میلگردهای ریشه می بندیم. در مواردی که ستون بافته شده سنگین باشد ، بلند کردن و جا دادن میلگردها توسط جرثقیل انجام می شود.

گام چهارم- قالب بندی
در این مرحله نوبت به قالب بندی ستونها می رسد . با توجه به آسیب پذیر بودن آرماتورها در برابر رطوبت ، همچنین کاهش مقاومت آرماتورها در صورت وقوع آتش سوزی و گرم شدن بیش از حد ، لازم است میلگردها توسط لایه ایی از بتن پوشیده شود .

ضخامت لایه پوششی باید به حدی باشد که آرماتور را در برابر عوامل ذکر شده محافظت نماید . برای اطمینان از پوشش مناسب میلگردها ، در فواصل مناسب بروی خاموتها ، نگهدارنده ( Spacer ) می بندیم تا پس از بستن قالبها میلگردها بدون این که به بدنه قالب بچسبند، درست در وسط قالب جای گیرند و ضخامت مناسب لایه پوششی رعایت گردد .

ستونها وزن طبقات بالای خود را تحمل می کنند . در صورت انحراف ستون از حال شاقول حتی به مقدار جزئی ، فشار اضافی به ستون وارد می آید و ظرفیت طاقت آنرا کم می کند از اینرو با دقت بالایی قالب بسته شده را شاقول کرده و با مهار بندی های جانبی از جابه جایی یا کج شدن ستون در هنگام بتن ریزی یا سفت شدن بتن جلوگیری می کنیم.

برای به دست آمدن سطح صاف و زیبا لازم است پیش از بستن قالب ها از صاف بودن موضعی و کلی سطوح داخلی قالب و همچنین از تمیز بودن آنها اطمینان حاصل نماییم . برای مراقبت از چسبیدن بتن به قالب علاوه بر آغشته کردن سطوح داخلی با روغن سیاه، در گوشه های ستون از پخ 45 درجه با اندازه 25*25 میلیمتر به شکل زیر استفاده می کنیم.

گام پنجم- بتن ریزی
پس از استقرار و محکم کردن میلگردهای بافته شده و تکمیل قالب بندی، بتن ریزی آغاز می گردد. به طور کلی بنا بر توصیه آئین نامه ارتفاع بتن ریزی نباید بیش از 9/0 الی 2/1 متر باشد چرا که ریختن بتن از ارتفاع زیاد منجر به جدا شدن دانه ها خواهد شد. معمولا بتن ریزی ستون در روش بتن ریزی دستی ، در 2 یا 3 مرحله انجام می شود. اگر بتن در چند مرحله ریخته و متراکم می گردد باید دقت نمود فاصله زمانی مراحل بتن ریزی را محدود نمود تا بتن قبلی حالت خمیری داشته باشد و اتصال کامل بین لایه های مختلف بتن ریزی به وجود آید.
در ستونهای بلند جهت جلوگیری از آب انداختن زیاد بتن از بتن سفت ( بتن با اسلامپ کم ) استفاده گردد.
برای پیشگیری از ضعف بتن بالایی ستون به خاطر آب انداختن بتن بهتر است ارتفاع قالب را حدود 5/2 سانتی متر بلند تر گرفت و پس از باز کردن قالبها مقدار اضافی را تراشید و تمیز کنیم.
سرستون، ماهیچه و براکت ( کوربل ) می بایست حتما با ستون به صورت همزمان و یکپارچه بتن ریزی شود.
از نکات مهم دیگر این که پس از اتمام عملیات بتن ریزی و متراکم ساختن آن و در لحظه سفت شدن بتن به هیچ وجه ضربه یا نیرویی به میلگردهای ریشه باقیمانده از بالای قالب وارد نگردد که موجب جدا شدن میلگرد از بتن محصور کننده آن خواهد شد.
ستونهایی که تیر پله در آنها اجرا می شود باید در ارتفاع مورد نظر آرماتور هایی را به صورت کاملا مفصلی و به صورت ریشه در آن قرار داد که بعد از بتن ریزی ستون آرماتورهای ریشه تیر پله در حالت نهایی قرار می گیرند .
بعد از اتمام بتن ریزی برای باز کردن قالب ها باید تا زمانی که بتن به حد لازم سفت شده باشد صبر کرد . بعد از باز کردن قالبها ، برای ادامه و تکمیل روند هیدراتاسیون لازم است ستونها را با گونی یا پاریه کفنی مرطوب پوشاند .

بعد از اجرای ستون ، نوبت به اجرای تیرها ، سقف و پله ها می رسد . در ساختمانهای بتنی مرحله اجرای سقف اختصارا به جای اجرای تیر و سقف و پله به کار برده می شود . علت این امر ، همزمانی عملیات اجرایی این 3 قسمت با یکدیگر است . قالب بندی و شمع بندی ، آرماتور بندی و بتن ریزی تیرها ، سقف و پله ها همزمان انجام می شوند و نمی توان اجرای آنها را به طور مجزا انجام دارد.

روش اجرای همزمان تیر ، سقف ، پله

گام نخست – شمع بندی و قالب بندی
جهت قالب بندی تیرها و سقفها و پله ها ، نیاز به پایه ها یا شمع های مناسب جهت نگهداری قالب در ارتفاع مورد نظر می باشد. شمع ها یا پایه ها بایستی بطور کامل زیر قالب را مهار کرده و فاصله آنها به گونه ای باشد که توانایی نگهداری وزن قالب، میلگرد، بتن روی آن و کلیه کارگرانی که در هنگام کار روی سقف راه می روند را داشته باشد.

این محاسبات باید توسط مهندس محاسب صورت گرفته و توسط مهندس ناظر کنترل گردد و قبل از هر عملیات از قبیل آرماتوربندی و بتن ریزی محکم بودن و درست بودن آنها کنترل گردد زیرا در صورت نقص سیستم قالب بندی احتمال فرو ریختن سقف بسیار محتمل می باشد. از قرار دادن شمع ها بروی قطعات سفال که فاقد استحکام کافی هستند خودداری شود . همچنین ضربه ناشی از پرتاب بتن در صورت استفاده از روش پمپاژ بتن باید در نظر گرفته شود .

گام دوم – آرماتور بندی
هنگامی که قالب زیرین تیرها تکمیل شد آرماتوربندی تیرها انجام میگیرد . آرماتورهای طولی طبق نقشه ها در جای خود قرار می گیند و از بین ریشه آرماتور های ستون عبور می کنند . در این مرحله باید 3 عدد خاموت ستون نیز جایگذاری شود .

این خاموتها که متاسفانه در اکثر ساختمانها اجرا نمی شود نقش بسیار مهمی در حفظ و پایداری اتصال ستون به سقف ایفا می کنند . نحوه اجرای این خاموتها در تصاویر آمده است . خاموتها بعد از جایگذاری در اطراف میلگردهای طولی مطابق نقشه های اجرای در فواصل مناسب جایگذاری می شود .

در صورت استفاده از نماهای دارای نگهدارنده فلزی لازم است پایه این قطعات از قبل در محل خود در تیر ها تعبیه شود و از تخریب بتن تیر بعد از اجرا پرهیز گردد .
بعد از آرماتور بندی تیرها نوبت به تیرچه های سقف می رسد . تیرچه ها می تواند از نوع بتنی یا فلزی باشد . مزیت تیرچه های فلزی آنست که به علت مقاومت بالا لازم نیست در زیر آنها شمع قرار داده شود همچنین فاصله این تیرچه ها از همدیگر بیشتر است و می توان از آنها در دهانه های بزرگتری استفاده نمود.

تیرچه های بتنی را می توان با قالب سفالی یا قالب فلزی تهیه کرد . برای رسیدن مقاومت بتن تیرچه به حد مطلوب لازم است تیرچه را در حوضچه های آب قرار داد .
در جوشکاری آرماتور های مورب بهتر است در ابتدا و انتهای تیرچه مقدار فاصله قرار داد تا در موقع قرار داد تیرچه از بریدن اعضا مورب جلوگیری شود .
فضای ما بین تیرچه ها را می توان با بلوک های سفالی ، بلوک سیمانی ( سیمان سبک ) و یونولیت ( دارای نشان استاندارد ) پر نمود . در حال حاضر از یونولیت بطور گسترده ایی در اجرای سقف استفاده می شود .

از مزایای یونولیت نسبت به سایر پرکننده ها می توان به سرعت اجرای بالا و سبکی آن اشاره نمود البته نکته بسیار مهم استفاده از یونولیت استاندارد می باشد .
یونولیت استاندارد هزینه بالاتری نسبت به یونولیت غیر استاندارد دارد ولی دارای مزایای زیادی از جمله ضریب مقاومت بالا در برابر آتش سوزی و عدم تولید گاز سمی در هنگام سوختن و مقاومت در برابر فشار و ضربه دارد . در اینجا لازم است به همکاران و پیمانکارن توصیه کنیم استفاده از یونولیت غیر استاندارد می تواند باعث کشته شدن ساکنین ساختمان آتش گرفته در هنگام خروج از آن در اثر استشاق گازهای بسیار سمی شود .

دقت شود پرکننده ها به تیرهای اصلی نچسبیده باشند که باعث از بین رفتن پوشش بتن و آسیب پذیری تیر ها می شود . بلوکهای سفالی و سیمانی و یونولیت ها نقش سازه ای ندراند و در صورت نیاز می توان بعد از اجرای سقف و استحکام بتن آن ، این عناصر را از سقف جدا نمود و از فضای ایجاد شده جهت عبور تاسیسات خاص استفاده نمود .
لازم است آرماتورهای منفی و آرماتور اودکا ( برشی ) برای هر طرف تیرچه طبق نقشه ها اجرا گردد . آرماتور حرارتی به صورت مفتول در گامهای معین و فواصل مشخص برای کنترل ترک های کف بتنی اجرا می گردد .
اگر برای لبه کنسول ها از تیر استفاده نشده حتما از تیرچه دوبل استفاده شود و از قرار دادن تیرچه تک پرهیز گردد.
آرماتور بندی پله ها طبق نقشه های اجرای انجام می گیرد . در این مرحله کنترل مجدد ارتفاع نهایی پله توسط ناظر و پیمانکار الزامی است زیرا نامناسب بودن ارتفاع پله می تواند آثار نامطلوب بر رضایت مندی ساکنین و حسن سابقه مجریان داشته باشد .
آرماتورهای طولی پله ها حتما باید روی تیر بتنی قرار بگیرند و از قرار دادن تیرچه بتنی به هر شکلی به عنوان تکیه گاه آرماتور طولی پله باید پرهیز گردد .
در ترکیب دال و تیر در سقف ها طبق نقشه ها میلگردها را در جای مناسب می بندیم. میلگردهای دال به صورت شبکه کامل بسته شده و از روی میلگردهای تیرها عبور می کنند.
با استفاده از نگهدارنده های پلاستیکی(spacer) از چسبیدن میلگردها به بدنه قالب ممانعت می کنیم. در وجود باز شو در سقف جای آن را با بستن قالب و قطع میلگردها دقیقا مشخص می کنیم تا پس از اتمام بتن ریزی و باز کردن قالب ها نیازی به تخریب و شکافتن و در نهایت آسیب زدن به سقف نداشته باشیم.

گام سوم – بتن ریزی
در ستونها و دیوارها ممکن است در یک مرحله بدون قطع بتن ریزی کل دیوار یا ستون بتن ریزی شود ولی در مجموعه سقف و تیرها بخاطر گستردگی و حجم بتن زیاد، گاهی اوقات بتن ریزی موقتا قطع شده و پس از مدتی ادامه بتن ریزی انجام می شود. این قطع بتن را وقتی بیش از 30 دقیقه باشد اصطلاحا درز اجرایی می نامند.
قطع بتن ریزی می بایست عمود بر محور اصلی عضو انجام شود و از قطع بتن به صورت مایل و زاویه دار پرهیز گردد. بنابراین در دیوارها یا احتمالا ستونها قطع بتن به صورت افقی انجام خواهد شد در حالی که این درز اجرایی در سقف ها و تیرها به صورت عمودی ایجاد می گردند. برای ادامه بتن ریزی می بایستی محل قطع بتن را که قرار است به بتن تازه متصل گردد را پاکسازی می کنیم. اگر روی آن سنگدانه های لق دیده شد سنگدانه های لق را از سطح بتن جدا می کنیم و بهتر است روی سطح اتصال قطع بتن دوغاب سیمان ریخت.

از آنجایی که بتن در تحمل فشاری و برشی مهم است و مقاومت خمشی ندارد بابراین قطع بتن در جایی از دال یا تیر انجام می گردد که دارای لنگر خمشی زیاد ولی برش کم همچون وسط دهانه تیرها می باشد و از نباید در نزدیکی ابتدا و انتهای تیرها قطع بتن انجام گیرد
در سطوح شیبدار همچون پله ها وقتی شیب دال کمتر از 45 درجه است نیازی به بستن قالب رویی نمی باشد. و جهت جلوگیری از جاری شدن بتن تازه روی سطح شیبدار از بتن سفت با اسلامپ پایین استفاده می گردد. ولی در صورت داشتن شیب زیاد مانند سقف های شیبدار ساختمان های ویلایی که بیش از 45 درجه اند نیاز به دو لایه قالب در زیر و روی سطوح سقف می باشد.

اجرای دیوارها بسیار شبیه اجرای ستون هاست با این تفاوت که در آرماتور بندی دیوار به خاطر گستردگی آن نیاز به ایجاد شیب یک به شش جهت امتداد و بستن میلگردهای قائم به میلگردهای ریشه نمی باشد بلکه میلگردهای قائم را در کنار میلگردهای ریشه قرار داده و می بندیم و بعد از آن میلگردهای افقی را به میلگردهای قائم می بندیم. جهت نگه داشتن دو لایه یا دو سفره میلگرد دیوار آنها را با میلگرد های سنجاقی به هم مهار می کنیم.

قالب بندی دیوارها نیز تقریبا شبیه ستون است با این تفاوت که جهت حفظ فاصله داخلی دو بدنه قالب دیوار تعدادی آرماتور با قطر بالا که از غلاف عبور می کنند قالبها را به یکدیگر دوخته و محکم می کنند.
برای بتن ریزی دیوارها علاوه بر ملاحظات مربوط به بتن ریزی ستونها در هر ردیف دیوار، از یک طرف بتن ریزی را شروع کرده و وقتی به انتها رسیدیم برمی گردیم طوری که لایه ها به صورت افقی ریخته شده و به طور کامل ویبره و متراکم شوند.
در بازشوهای دیوارها علاوه بر تعبیه بازشو مطابق جزئیات نقشه یک سری میلگرد تقویتی در اطراف بازشو به صورت موازی و مورب روی میلگردهای کنار بازشو بسته تا ترک های قطری به وجود نیایند.

آرماتور انتظار یا ریشه (Dowells) که در بحث شالوده نیز به آن اشاره شد عبارتست از میلگردهایی که در هر مرحله کار بتنی قرار داده می شود تا اتصال مراحل مختلف کارهای بتنی را فراهم آورد برای نمونه جهت اتصال و برقراری ارتباط بین شالوده با ستون و یا ستون هر طبقه با طبقه بالایی خود تعبیه میلگردهای انتظار یا ریشه الزامی است. در اجرا و تعبیه میلگرد انتظار رعایت نکات زیر را دارای اهمیت می باشد.
از آن جایی که پس از عملیات بتن ریزی و سخت شدن بتن دیگر قادر به جابه جایی و تکان دادن ریشه ها نیستیم بنابراین در نصب، بستن و مهار کردن میلگردهای ریشه در جای صحیح خود دقت کافی مورد نیاز است. یعنی علاوه بر یافتن راستا و جهت درست ستون ها، حداقل 4 عدد خاموت در پای آن ( برای ریشه ستون در شالوده ) و تعدادی خاموت برای آن قسمتی از ریشه که بیرون می ماند بسته شوند تا در هنگام بتن ریزی یا ویبره کردن تکان نخورند.
از حرکت دادن یا تکان دادن میلگردهای ریشه در موقعی که بتن حالت خمیری پیدا کردن و در حال سفت شدن می باشد اکیدا خودداری گردد. چرا که موجب از بین رفتن چسبندگی مابین بتن و فولاد خواهد شد.
بلافاصله پس از خشک شدن بتن، میلگردهای ریشه را از بتن پاک نمود تا نقطه ضعفی در اتصال بتن و فولاد در مرحله بعدی پیش نیاید.
تامین طولی کافی برای اتصال میلگردهای طبقه زیرین به طبقه موجود ( اورلپ Over Lap ).
چنانچه محل اورلپ یا وصله میلگرد انتظار با بتن موجود خیلی بلند باشد آرماتوربند را به مشکل خواهد انداخت و احتمال اجرای بد را خواهد داشت.
برای اتصال میلگرد بعدی با میلگرد انتظار که در یک امتداد هستند میلگرد بالایی را همانند شکل روبرو باشیب یک به شش خم کرده و به میلگرد پایینی ( انتظار) می بندیم.
در مواردی که تغییر ضخامت در ستون در هر بعد بیش از 75 میلیمتر باشد می بایستی میلگرد پایینی را خم کرده و میلگرد بالایی به پایین امتداد یابد. این خم کردن ها می بایستی قبل از قالب بندی انجام گیرد.

در ادامه جداول مربوط به اندازه پوشش بتن در شرایط مختلف، زمان قالب برداری و برداشتن شمع ها که در رابطه با اسکلت بتنی است آورده می شوند.

حداقل پوشش محافظ بتنی روی میلگرد
پوشش بتنی میلگردها عبارتست از حداقل فاصله رویه میلگرد اعم از طولی و عرضی تا نزدیک‌ترین سطح بتن. نظر به اهمیت این پوشش در حفظ و نگهداری میلگردها و نهایتاً عمر مفید سازه بتنی، پیمانکار باید نهایت دقت را در نصب میلگرد و نیز ریختن و متراکم نمودن بتن به عمل آورد تا باعث جابه‌جایی و تغییر محل آرماتورها نگردد.

در صورت عدم وجود حداقل پوشش بتنی در نقشه‌های اجرایی و دستورالعملها، رعایت مندرجات این قسمت الزامی است.
الف: ضخامت و پوشش بتنی، نباید از قطر میلگردهای مصرفی کمتر اختیار شود، در مورد گروه میلگردها بدین ترتیب عمل می‌شود که یک گروه میلگرد به صورت یک میلگرد فرضی با سطح مقطع معادل کل گروه فرض می‌شود، در این حالت ضخامت پوشش بتن از خارجی‌ترین سطح گروه میلگرد و در جهت مورد‌نظر اندازه‌گیری می‌شود.
ب: ضخامت پوشش، هیچگاه نباید از حداکثر قطر شن مصرفی (برای شن تا قطر 32 میلیمتر) کمتر اختیار شود. در مورد شن بزرگتر از 32 میلیمتر، ضخامت پوشش حداقل مساوی قطر بزرگترین شن به اضافه 5 میلیمتر اختیار می‌شود.
پ: در مورد انتهای میلگردهای مستقیم در قطعات کف و سقف که در معرض تعرق قرار نمی‌گیرند، به شرط موافقت دستگاه نظارت، رعایت ضخامت پوشش الزامی نیست.
ت: حداقل ضخامت پوشش با توجه به شرایط محیطی و رویارویی سازه نباید از اعداد مندرج در جدول زیر کمتر اختیار شود.

شرایط محیطی مندرج در جدول فوق به شرح زیر است:
شرایط محیطی ملایم ـ به محیطهایی اطلاق می‌شود که در آنها عوامل مهاجم موجود نبوده یا قطعات بتنی در مقابل آنها محافظت می‌شود.
قطعاتی که در معرض رطوبت، تعریق، تر و خشک شدن متناوب، یخزدگی، تماس با خاک مهاجم یا غیر مهاجم، مواد خورنده، فرسایش شدید، عبور وسایل نقلیه و ضربه اجسام دیگر نبوده یا در مقابل تهاجم به نحوی مطلوب مورد محافظت واقع شده باشند، دارای شرایط محیطی ملایم می‌باشند.

شرایط محیطی متوسط ـ به محیطهایی اطلاق می‌شود که در آنها قطعات بتنی در معرض رطوبت و گاهی تعریق قرار می‌گیرند. قطعاتی که دائماً در تماس با خاکهای غیر مهاجم هستند یا در مجاورت آبهای با PH > 5 قرار می‌گیرند، دارای شرایط محیطی متوسط می‌باشند.
شرایط محیطی شدید ـ به محیطهایی اطلاق می‌شود که در آنها قطعات بتنی در معرض رطوبت یا تعریق شدید یا تر و خشک شدن متناوب و یا یخزدگی نه چندان شدید قرار می‌گیرند.
شرایط محیطی بسیار شدید ـ به محیطهایی اطلاق می‌شود که در آنها قطعات بتنی در معرض گازها، مایعات، مواد خورنده و یا رطوبت همراه با یخزدگی شدید قرار می‌گیرند. قطعات در معرض ترشح آب، قطعات غوطه‌ور در آب که یک وجه آنها در تماس با هوا قرار می‌گیرند، قطعات واقع در هوای اشباع شده از نمک و سطوحی که در معرض خوردگی ناشی از مصرف مواد یخ‌زدا قرار می‌گیرند، دارای شرایط محیطی بسیار شدید می‌باشند.
شرایط محیطی فوق‌العاده شدید ـ به محیطهایی اطلاق می‌شود که قطعات بتنی در معرض فرسایش شدید، عبور وسایل نقلیه و یا آب با PH < 5 قرار می‌گیرند. سطوح بتنی محافظت نشده پارکینگها و قطعات موجود در آبی که اجسام صلبی را با خود جابه‌جا می‌کند، دارای شرایط محیطی فوق‌العاده شدید هستند.

شرایط محیطی جزایر و حاشیه خلیج فارس و دریای عمان، به طور عمده جزو این شرایط محیطی قرار می‌گیرند.
ث: برای بتن‌های رده C35 و C40 به استثنای شرایط محیطی شدید و فوق‌العاده شدید، می‌توان اعداد جدول 5-11-11-1 (ت) را تا 5 میلیمتر و برای بتن‌های رده بالاتر تا 10 میلیمتر کاهش داد، مشروط بر اینکه ضخامت پوشش از 20 میلیمتر کمتر اختیار نشود.
ج: برای میلگردهای با قطر بیش از 36 میلیمتر باید مقادیر جدول فوق را به اندازه 10 میلیمتر افزایش داد.
چ: در صورتی که بتن مستقیماً روی خاک ریخته شود و به طور دائم در تماس با خاک باشد، باید حداقل ضخامت پوشش 75 میلیمتر اختیار شود.
ح: اگر سطح بتن نقش‌دار یا دارای شکستگی باشد، ضخامت پوشش از عمق فرورفتگی اندازه‌گیری می‌شود.

برداشتن پایه‌های اطمینان
الف: برای تیرهای تا دهانه 7 متر، برداشتن کل قالب و داربست و زدن پایه‌های اطمینان میسر است، ولی برای دهانه‌های بزرگتر از 7 متر، تنظیم قالب و داربست باید چنان انجام گیرد که برداشتن قالب بدون جابه‌جا کردن پایه‌های اطمینان صورت پذیرد.
ب: برای سازه‌های متشکل از دیوار و دال بتن‌آرمه، نظیر سازه‌هایی که با قالب تونلی و یا قالب‌واره‌های به ابعاد بزرگ ساخته می‌شوند، می‌توان برچیدن و زدن مجدد پایه‌های اطمینان را تا دهانه 10 متر مجاز تلقی کرد، مشروط بر اینکه زدن پایه‌های اطمینان بلافاصله پس از برداشتن قالب صورت گرفته و در عمل از عدم بروز ترکها و تغییر شکلهای نامطلوب اطمینان حاصل گردد.
پ: به طورکلی در صورتی که قطعه موردنظر جزئی از یک سیستم سازه‌ای پیوسته باشد، موقعی می‌توان پایه‌های اطمینان را برداشت که تمام قطعات مجاور قطعه مزبور بتن‌ریزی شده باشند.
ت: در صورتی که قالب‌بندی طبقه فوقانی روی طبقه زیرین تکیه نماید، برداشتن پایه‌های اطمینان زیرین وقتی میسر است که بتن طبقه فوقانی مقاومت لازم را به دست آورده باشد. ارجح آن است که همیشه در دو طبقه متوالی پایه‌های اطمینان وجود داشته باشند، پایه‌های اطمینان در طبقات باید در امتداد هم باشند.
ث: برداشتن پایه‌های اطمینان باید بدون اعمال فشار و بدون ضربه، طوری صورت پذیرد که بار به تدریج از روی آنها برداشته شود. برای دهانه‌های بزرگ و قطعاتی که نقش حساس سازه‌ای دارند، باید برداشتن بار از روی پایه‌های اطمینان با وسیله‌ای قابل کنترل انجام پذیرد که در صورت لزوم بتوان برداشتن بار از روی پایه اطمینان را متوقف نمود.