فتح الله شفیعی
مهندسین عمران روستای بردکوهفتح الله شفیعی
مهندسین عمران روستای بردکوهروش های نوین کاهش شدت لرزه ای در ساختمانهای بتنی
روش های نوین کاهش شدت لرزه ای در ساختمانهای بتنی
مقدمه
میهن عزیز ما ایران جزء کشورهای زلزله خیز جهان محسوب می شود. آشنایی با تغییرات روز دنیا در زمینه پیشرفت های تکنولوژی در کاهش شدت لرزه ای و سیستم ها جدید
سازه ای امری مهم و ضروری به نظر می رسد؛ که با توجه به این امر از دستورالعمل
547-FEMA می توان بهره گیری کرد.روش های بهسازی لرزه ای درپروژه هاروش هایی مانند افزایش مقاومت، افزایش سختی، تقویت مقاطع و بهبود نحوه بارگذارکی سازه
می باشد. روش های دیگری در کاهش نیروی لرزه ای در ساختمان ها وجود دارد، که کمتر رایج هستند. در این مقاله سه روش برای کاهش نیروی لرزه ای درساختمان ها که
شامل :کاهش وزن موثر لرزه ای،جداگر های لرزه ای، و میراگرهای غیر فعال می باشد بررسی می گردد. هر کدام از سه پارامتر یکی از عوامل شکل دهنده معادله دیفرانسیل ارتعاش سازه mx+cx+kx=p(t) می یاشد که ارتعاش متاثر از آن است.
روش کاهش وزن
کاهش وزن ساختمان باعث کاهش نیروی لرزه ای در ساختمان های موجود می شود اما طراح باید به این مسئله توجه داشته باشد که ارزیابی دینامیکی در این روش قبل از اتخاذ طرح مقاوم سازی برای ساختمان محاسبه گردد. روش هایی که می توان در ساختمان احداث شده مورد استفاده قرارداد شامل جایگزین کردن دیوارهای سنگین با دیوارهای جدار نازک سبک، برداشتن بارهای زنده دائمی سنگین،برداشتن کامل طبقات بالای ساختمان می باشد،در ساختمان بتنی به دلیل وزن زیاد ساختمان می توان چند طبقه بالای ساختمان بطور کامل حذف کرد که البته این امر باعث کاهش فضای مفید در ساختمان می شود.
روش کاهش وزن لرزه ای سازه باعث ایجاد عوامل دیگری نظیر کاهش نیروی وارده شده به جوش های اتصالات و وصله ستون های در ساختمان اسکلت فلزی ، کاهش جابجایی طبقات، کاهش لنگر مقاوم واژگونی سازه ،کاهش برش پایه می شود،البته این کاهش دقیقاً به نسبت کاهش وزن لرزه ای نمی باشد. برای مثال برداشتن طبقات بالایی ممکن است سازه را جزو ساختمان های کوتاه مرتبه قرار دهد که این امر منجر کاهش دوره نوسانی سازه می گردد.
تاثیر کاهش دوره نوسانی سازه( ) بیشتر از تاثیر کاهش وزن لرزه ای در ساختمان ها می باشد،که این امر میزان برش پایه را در سازه افزایش می دهد،در ساختمان های بلند بتنی که بیشترین وزن ساختمان در طبقات پایین متمرکز است این روش بسیار نیازمند تحلیل دینامیکی سازه است. در مثال های نشان داده شده زیر بررسی می شود که چگونه ممکن است که برداشتن طبقات بالایی ساختمان کاهش عمده ای در محاسبه کاهش برش پایه نداشته باشد.سازه مورد بررسی قاب خمشی بتنی بوده وبرش پایه براساس
(2005،ASCE) 05-Ascev برآورده شده است. در مثال (شماره1) سازه بتنی با ارتفاع و وزن طبقات معمولی،دوره نوسانی تقریبی سازه محاسبه گردید. مشاهده می گردد که برداشتن وزن طبقات بالای ساختمان باعث کاهش برش شده است در مثال( شماره2) یک مدل مشابه سازه است که دارای تمرکز وزن در طبقات می باشد. مشاهده می گردد که با ابرداشتن وزن طبقات بالای برش پایه ساختمان در اثر کاهش ارتفاع و دوره نوسان ساختمان نه تنها کاهش نیافته بلکه افزایش یافته است.
همان طور که در بالا مشاهده گردید در روش کاهش وزن به وسیله برداشتن طبقات فوقانی ساختمان ها ،که بیشتر در سازه بتنی مورد کابرد قرار می گیرد باید تمرکز وزن ساختمان را در طبقات پایین را مورد توجه و بررسی قرار داد، زیراکاهش ارتفاع سازه باعث کاهش دوره نوسان ساختمان می شود و این امر می توان حتی منجر به افزایش برش پایه گردد.
3- جداگرهای لرزه ای
جداگرهای لرزه ای شامل کل ابعاد ساختمان می شود و نمی توان در بخشی از سازه آن ها را استفاده نمود زیرا این عمل باعث ایجاد تفاوت در جابجایی دو بخش ساختمان می گردند و در کاهش پریوده های لرزه ای و خسارات لرزه ای منتقل شده از زمین به ساختمان تاثیر گذارند. استفاده از آن ها در طراحی های ساختمان جدید بسیار معمول شده است اما در آمریکا از آن ها برای تعداد متعددی ساختمان موجود جهت افزایش شکل پذیری به عنوان راهبرد کلیدی در طراحی پروژه های مقاوم سازی به کار می رود.
انواع جداگرها شامل مفصل انعطاف پذیر (لاستیکی) و مفصل لغزنده می شود. مفصل انعطاف پذیر خود به انواع مختلف شامل کاهنده لاستیکی بلند(high damped rubber) کاهنده لاستیکی کوتاه(damped rubber low ) تقسیم بندی می گردد. کاهنده های نوسانی غالبا جزئی از سیستم جداگرها هستند که جابجایی را محدود می کنند. در شکل(شماره3و4) تعدادی از کاهنده ها دیده می شود. باز دوره نوسانی در سازه هایی که از جداگر استفاده شده است به دلیل کاربرد این جداگرها 2تا4ثانیه تخمین زده می شود. همین طور در ساختمان هایی که بر روی خاک های خیلی ضعیف یا ساختمان خیلی بلندمرتبه می باشد و انعطاف پذیری ممکن است مقدور نباشد استفاده از جداگر می تواند بسیار سودمند باشد. استفاده از جداگر لرزه ای معمولا راهکار مقاوم سازی بسیار گران قیمتی است. این راه حل اصولا در آمریکا برای ساختمان های معروف و مهم استفاده می شود. جابجایی جداگرها بیشتر در طبقات بالا مشخص می شود، اما در ناحیه خطر پذیری زیاد توانایی زلزله برای جابجایی گاهی اوقات تا 75 میلی متر و یا بیشتر می رسد به همین دلیل حذف هر مانعی در نزدیکی سازه که در زمان پاسخ لرزه ای سازه مانع حرکت رفت و برگشتی ( حرکت پاندولی) شود ضروری است(شکل شماره5).
با توجه ببه نوع مفصل جداگرها و افزایش جابجایی ساختمان در هنگام وقوع زمین لرزه ایجاد درز انقطاع در اطراف سازه برای همسازی با جابجایی سازه است ضروری است. درز انقطاع باید پایین تر از صفحه جداگر ایجاد گردد. قسمت های بالای دررز انقطاع می توان به منظور زیبایی و یا مسائل امنیتی با مصالح انعطاف پذیر پوشاند.
در آسمان خراش ها که در آنها از آسانسورهای بسیار بزرگ استفاده می گردد، نمی توان بدون در نظر گرفتن جزییات خاص آن ها را از صفحه تراز جداگر عبور داد. تاسیسات مکانیکی و برقی این ساختمان ها نیاز به توانایی تطبیق با جابجایی جداگر دارد و باید از اتصالات انعطاف پذیر در آن ها استفاده کرد؛ پی هائی که که در زیر جداگر وجود دارد باید توانایی گرفتن نیرو و رساندن آن به جداگر را داشته باشند،صفحه و اتصالاتی که در بالای جداگر وجود دارد باید توانایی این که نیرو را به خوبی به جداگر برگرداند و در مقابل ممان ایجاد شده مقاومت کنند داشته باشد. تمامی این اجزا هزینه ساختمان های دارای جداگر را افزایش می دهد.
در طراحی و محاسبه باید دقت کرد که ساختمان های دارای جداگر جابجایی بسیار
گسترده تری نسبت به سازه های با پایه های ثابت دارند. در تحلیل تاریخچه زمانی این
سازه ها باید حتماً‌تمام جداگرها غیر خطی مدل شود. در این روش مشخصات مصالح باید مطابق با جزییات کارخانه سازنده و گزارش آزمایشگاهی شامل موارد مختلف: آزمایش بارگذاری،حرارت،سرعت،� �وردگی،کهنگی و سایر تاثیرات باید در نظر گرفته شود. آزمایش برای اینکه مشخصاتی که شرکت سازنده بیان می کند و حصول اطمینان پیدا کردن از این که مشخصات عضو کاملا صحیح است ضروری است. محل نصب جداگرها در طراحی بسیار تعیین کننده است آن ها معمولا نزدیک به پی ساختمان هستند ولی نمونه های از جداگر وجود دارد که در بالای ستون و زیر سقف های سنگین نصب می شود تا نیرو وارده به ستون را کاهش دهد. پی و جداگر ، هر دو در یک تراز اجرا می گردد،اما بیشترین کاربرد آن ها در پی ساختمان و یا زیر پی ساختمان استفاده می شوند و بعضی دیگر پی اضافی در محل خود دارند. انواع مختلف جداگر دارای اجزای با اندازه های مختلف هستند و لوازمی برای انتقال لنگر دارند. در جداگر مفصل لاستیکی، لنگرهای p-delta را به خود گرفته و نصف آن را به پایین و نصف آن را به بالا انتقال می دهد. در سیستم قدیمی آونگ اصطکاکی، تمام لنگرهایp-delta به بال یا پایین انتقال پیدا می کند که این امر بستگی به جهت تقعر دارد چگونگی مقاومت در برابر لنگرها می تواند منجر به انتخاب نوع خاصی از جداگرها شود. در جداگر های مفصل لاستیکی به علت این که لاستیک سختی پایین دارند مقاومت کمتری در مقابل نیروی کششی از خود نشان می دهد، همچنین جداگرهای دارای هسته سربی در کشش دارای محدودیت زیادی هستند. با وجود این که نوع جدید جداگرهای مفصل لغزشی که بتوانند مقداری در مقابل کشش مقاومت کنند به تازگی وارد بازار شده است ، اما تعدا زیادی از مهندسان درباره کشش زیر مفصل لغزشی نگران هستند. در نتیجه در طراحی ساختمان غالبا قصد دارند تا کشش در مفصل ها به کمترین میزان ممکن برسد. وقتی یک ساختمان دارای جداگر ساخته می شود ستون ها و دیگر اجزا ساختمان باید دقیقا در بالای جداگر نصب گردد و در ساختمان های موجود طبقات فوقانی کاملا در جای خود هستند یک راه کلیدی، انتقال بار مرده به وسیله شمع در ساختمان و بریدن زیر ستون های آزاد شده است، اجرای یک پی جدید و یک صفحه افقی جدید بر روی جداگر نصب شده تا انتقال بار سازه به جداگرها مقدور شود و سپس شمع ها برداشته می شود.
4- میراگرهای غیر فعال یا اتلاف کننده های انرژی
اضافه کردن میراگرها مانند جداگرهای لرزه ای راهبرد نسبتا غیر معمولی برای بهسازی لرزه ای تلقی می شود اضافه شدن میراگرها باعث کاهش جابجایی کلی سازه و شتاب پاسخ و تغییر مکان جانبی طبقات داخلی منجر می شود .
میراگرها شامل قسمت جامد و مایع ویسکوز می باشند. در آن ها تجهیزات دیگری شامل آلیاژ کره ای شکل، فنر اصطکاکی و تجهیزات مایع برگشت پذیر کاهنده نیرو نصب می شود در شکل(شماره6) نمونه ای از این میراگرها نشان داده شده است. تعداد زیادی از مهندسان بر این باورند که اضافه کردن میراگرها بیشتر مربوط به افزایش شکل پذیری ساختمان در قاب خمشی فولادی و بتنی می شود میراگرها باید برای جابجای زیاد تطبیق داده شده باشند.
پژوهش های گسترده و تکمیلی در نحوه طراحی این چنین ساختمان هایی با وسایل میراکننده انرژی انجام داده شده است که شامل طراحی مختلف و مثال های از بهسازی لرزه ای با استفاده از میراگرهای غیرفعال بود. اضافه کردن میراگر بسیار شبیه اضافه کردن بادبند است و در نتیجه بر معماری ساختمان تاثیرگذار است. بعضی از میراگرها به سازه اضافه می شود که این امر باعث تصحیح طراحی می شود میراگرهای سازه ای زیادی در بازار در دسترس است. مشخصات مصالح، آزمایشات انجام شده، محدودیت ها و جزییات اجرایی همانند اجزا جداگرهای لرزه ای به نوع محصول استناد می شود. تمامی میراگرهای معمولا در ابتدای طراحی انتخاب می شوند زیرا محاسبه و جزییات عمدتا با نوع دیگر میراگرها تفاوت دارد.
5- نتیجه گیری
هر یک از روش های ارائه شده دارای مزایا و محدودیت هائی می باشد که طراح با توجه به امکانات موجود این روش ها به تنهایی و یا تلفیقی از این چند روش برای ساختمان در نظر می گیرد. همچنین استفاده از میراگرها و جداگرها می تواند در هنگام زلزله کمک زیادی به سازه کند اما دقت در نحوه طراحی و مدل کردن آن ها به صورت رغیر خطی امری مهم است و با توجه به تنوع این ابزارها در بازار باید انواع آزمایش کشش و ... برای بررسی صحت آن چه که در مشخصات فنی شرکت سازنده نوشته انجام گیرد.
ترک بنایی
بنایی ترک ها
در اثر شکست دیوارهای باربر و نشست آنها ، طاقهای پوشش نیز نشست می کند و در امتداد تیرهای پوشش ، ترک هایی ایجاد می شود . در بعضی موارد که شکست ها همراه با نشست است ، درطاق پوشش ترکهای فرعی به صورت مورب بوجود می آید. این ترکها در اندود های سطحی چشمگیر است . در این صورت ترکها را باید کاملاً باز کرد و اطراف آنها راعمق بیشتری داد تا عمل تعمیر و لکه گیری با قسمتهای قبلی کاملاً پیوند بخورد و یکپارچه شود . محل ترکها را پس از مرطوب کردن ، با گچ و خاک اصطلاحاً « تیزون » پر می کنیم و ترکها را می گیریم . سپس سفید کاری آن را انجام می دهیم .
توجه : در بعضی موارد ، ترکهای به وجود آمده در سقف به حدی است که تعمیر آنها امکانپذیر نیست . در این صورت ، اگر رنگ سقف روغنی باشد ، آن را با چراغ پریموس دستی می سوزانیم و سپس با کاردک ، رنگ های سوخته را از سطح کار بر می داریم وسطح اندود رخم زده شده را سفید کاری می کنیم .
پیشگیری رطوبت بالا رونده:چنانچه دیوار بنا قیر اندود نشده باشد ، و یا به علل گوناگون قیر اندود آن معیوب اجرا شده باشد و به علت چکه کردن از لوله و یا هرعلت دیگر ، ممکن است رطوبت از سطح پی و کرسی چینی به مرور زمان به طرف بالا بکشد و سبب اشکالات اساسی و ظاهری شود. اشکالات ظاهری ممکن است سفیدک زدن ، شوره زدن ، پوسته کردن ، ورقه شدن ، کپ کردن و با طبله شدن گچکاری واندود باشد . دراین صورت ، امکان خالی شدن پای دیوار وجود دارد که خطرناک است . از نظر بهداشتی نیزعوارض ناگواری وجود داردکه به مرور زمان پیش می آید . اگر پی شفته ای باشد ، در اثر رطوبت حالت خمیری پیدا می کند که به مرور زمان ، باعث نشست ساختمان نیز می شود .
روش پیشگیری : معمولاً حد بین ملات و موزاییک را در زیر دیوار قیر اندود می کنیم . برای قیر اندود کردن مرحله ای دیوار ،با رعایت 100 تا 120 سانتیمتر فاصله از دیوار را شمعبندی می کنیم و در صورت نیاز به طور مطمئن تنگ می بندیم .
خالی کردن پای دیوار : برای اینکه قیر اندود به صورت اصولی انجام شود ، به اندازه 50 تا 60 سانتیمتر پای دیوار را به شکل یک کانال سرتاسری خالی می کنیم . ارتفاع این کانال به اندازه 30 سانتیمتر است .
شکافتن قسمت های مختلف دیوار
1- برای اجرای قیر اندود به اندازۀ 5 رج از دیوار مرطوب را ، حدود 120 سانتیمتر خالی می کنیم .
2- سه رج در ناحیۀ سطح زیر موزاییک و 2 رج در سطح روی موزاییک را خالی می کنیم .
3- معمولاً یک متر از دیوار سالم را رها می کنیم و مجدداً 5 رج ، حدود 120 سانتیمتر را خالی می کنیم .
4- به ترتیبی که گفته شد ، تمام جوانب دیوار را که مرطوب است ، به شکل یک در میان مانند لانۀ زنبوری خالی می کنیم .
کرسی چینی
1- در سطوح دیوار ، خط ترازی به ارتفاع لازم درست می کنیم و بعد از اندازه برداری کرسی چینی ، با ملات ماسه و سیمان و آجر آبخوار در سه رج با رعایت پیوند ، بنایی می کنیم .
2- در حفره های باز شده ، کرسی چینی را کاملاً همتراز یکدیگر بنایی می کنیم .
3- پس از سه رج کرسی چینی ، اندود ماسه و سیمان را به طور صیقلی انجام می دهیم .
بستن زیر دیوار
1- بعد ازعایق کاری با قیر گونی ، ملات ماسه و سیمان می ریزیم و دورج آجر آبخواررا با رعایت پیوند و 10 سانتیمترعقب نشینی از هر طرف ، عایقکاری مرحلۀ بعد را انجام می دهیم .
توجه : رج انتهایی را نیز با ملات بسیار نرم و مقاوم به صورت غوطه ای انجام می دهیم تا حالت افت و نشست در دیوار به وجود نیاید .
برداشتن نواحی مسدود دیوار
1- به طوری که ذکر شد ، قسمت هایی از دیوار را که مسدود مانده است ، با دقت خالی می کنیم .
2- کرسی چینی و بعد از آن ، اندود ماسه و سیمان سپس قیر اندود را با رعایت اورلپ انجام می دهیم . در خاتمه ، دو رج انتهایی را با رجهای قبلی قفل و بست می کنیم و به شکل غوطه ای و کاربند کردن در سطح زیر دیوار آن را کاملاً می بندیم .
تعمیر کفسازی
1- پس از اجرای قیر اندود ، کانال خالی شده را با ماکادم ، و روی آن را با سنگهای شکسته و خرد شده پر می کنیم .
2- چنانچه در کفسازی ، بتون ریزی سبک اجرا شده باشد ، آن را تعمیر و سپس موزاییک فرش می کنیم .
توجه 1 : درمواردی که بلوکاژ کنار دیوار فاقد بند انبساط باشد ، درموقع تعمیرو کفسازی، بند انبساط با مصالح موجود اجرا وسپس مراحل بعدی بنایی انجام می شود .
توجه 2 : عمل اندود کاری باید بعد از موزاییک فرش و دوغاب ریزی انجام شود . چنانچه موزاییک فرش شود ، اما دوغاب ریزی بعد از اندود گچ و خاک دیوارها انجام شود ، خطر پر شدن بندها پیش می آید . در این حالت ، دوغاب نمی تواند در عمق بندها نفوذ کند و فقط به شکل سطحی است و بعد از مدت زمانی ، امکان دارد طبله کند و بیرون بزند .
اجرای اندود کاری: پس ازساختن قرنیزسیمانی یا نصب سنگ قرنیزو دوغاب ریزی پشت آن وهمچنین بند کشی بین سنگهای قرنیز ، سطح دیوار را جارو و مرطوب می کنیم و سپس گچ و خاک را به نسبت یک به یک به شکل هموار ، اما با سطحی زبره
بنایی می کنیم .
سفید کاری
1- معمولاً دیوار را به ارتفاع چند سانتیمتر بالاتر از گچ کاری قدیمی به طور فارسی می تراشیم .
2- محل گچکاری قدیم و سطح اندود شده را پخ ، و با گچ آماده و کشته در دولایه سفید کاری می کنیم .
ابزار زنی
در بعضی موارد، محل نشست سفید کاری روی قرنیز سنگ با رعایت به اصطلاح « ابزار زنی » به صورت مدور و گود درمی آید.
پیشگیری رطوبت بالا رونده به روش سیستماتیک
در سالهای اخیر در کشورهایی مانند هلند ، انگلیس ، اسپانیا و یونان ازروش پیشگیری رطوبت به طریق سیستماتیک استفاده میشود.این روش بسیار اصولی و با صرف هزینۀ مناسب است . اتلاف وقت و زحمت بسیار هم ندارد . در عایق سازی بناهای باستانی و قدیمی مانند کلیساها ، کاخها ، اماکن عمومی و منازل قدیمی که به طور کلی اسکلت آجری دارند ، مورد استفاده خاص قرارمی گیرد. مکانیک ساده و جالب عایق سازی در این روش سبب شده است که طی چند سال گذشته در ایران نیز از آن بهره گیری شود .
وسایل کار : برای انجام این کار از اره هایی با شکلهای مختلف مدور و معمولی در ابعاد کوچک و بزرگ استفاده میشود . نوع معمولی آن با طول 42 اینچ ، عرض 3 اینچ و ضخامت 7 میلی متر برای برش دیوار مورد استفاده قرار می گیرد . از نوع جدید آن نیز که تیغۀ دایره دارد ، استفاده فراوان می شود .جنس اره فولاد نرم است و با کبالت ، کرم و یا تنگستن روکش می شود . نوع مقاوم آن با کاربید تنگستن آب داده می شود. به طوری که ذکر شد ، جنس این نوع فلز نرم است و روکش های مذکور به مقاومت آن ها کمک شایانی می کند . این اره ها دستگاه متحرک مکانیکی دارند و با برق و یا بنزین کار می کنند .
نحوۀ اجرا
1- اندود رجهای پایین دیوار را به اندازۀ 20 سانتیمتر به طور سراسری می تراشیم .
2- سطح را جارو و عاری از گرد و غبار می کنیم .
3- رج انتهایی و یا رج دوم طوری انتخاب می شود که برش در ضخامت آجر و در واقع وسط رج باشد ؛ یعنی با استفاده از خط تراز بین ضخامت آجر خطی سرتاسری کشیده می شود .
4- در دیوارهای باربر سرتاسری ، طول برش به اندازۀ 50 سانتیمتر و در ستون های منفرد ، طول برش با طول ستون باربر آجری متناسب است . برش به اندازۀ 20 تا 30 سانتیمتر انجام می شود .
5- گوشۀ دیوار را با قلم و چکش تا 20 سانتیمتر خالی می کنیم .
6- با استفاده از ارۀ نوع کاردی که طول آن کوتاه ، حرکت آن کم و کاملاً قابل کنترل است ، عرض دیوار را با نوک اره سوراخ و آن را آمادۀ برش طولی می کنیم .
توجه : برای اینکه تیغۀ اره در راستای خط و بدون موج حرکت کند، اره را روی چهار تراش می خوابانیم و تیغه را روی آن حرکت می دهیم .
7- برش را تا 50 سانتیمتر ادامه می دهیم .
عایق کاری
1- دیوار بریده شده با دستگاه ، با فشار هوا باد زده می شود تا غبار حاصل از برش دیوار از محل خارج شود .
2- آب با فشار به صورت پودر در جداره باز شده اثر می کند و باعث خیس شدن جدارۀ آجر بریده می شود .
3- از ورق های ایزوگام بسیار فشرده و یا مقواهایی قیری که در چند لایه فشرده شده است ، به طول 40 سانتیمتر و به عرض دیوار می بریم .
4- با دوغاب رقیق سیمانی ، دو طرف عایق آماده شده را اندود می کنیم .
5- به کمک فرد دیگری دوغاب رقیق سیمان را با دستگاه ملات پاش به داخل درزمی رانیم تا دو سطح جداره به دوغاب سیمان کاملاً آغشته شود .
6- ورق عایق را با فشار به درز می رانیم و زیر دیوار را کاملاً محکم می کنیم .
برش مجدد : پس از خودگیری مرحلۀ اول سیمان که یک ساعت به طول می کشد ، جهت عبور تیغۀ اره ، 10 سانتیمتر فاصلۀ خالی گذاشته می شود . سپس دوغاب اضافه را می گیریم و مسیر تیغه را باز می کنیم .
توجه 1 : تیغه اره را بلافاصله از محل خارج می کنیم ، می شوییم و پس از خشک کردن لا به لای دنده های آن ، برای استفادۀ مجدد آماده می کنیم .
توجه 2 : مجدداً دیوار را به اندازۀ 40 سانتیمتر می بریم . طول به دست آمده 50 سانتی متر می شود ( که 40 سانتیمتر ازآن همواره عایق گذاری می شود ) .باید توجه داشت که عمل بریدن و اجرای عایقکاری از چهار طرف دیوارهای فضا انجام می شود .
عایقبندی با استفاده از ترکیبات شیمیایی
1- پس از برش دادن دیوار و گرفتن گرد آن ، جدارۀ باز شدۀ پشت دیوار را با صفحه ای مسدود می کنیم . مواد شیمیایی را که مانند گرد است ، به نسبت لازم با آب مخلوط می کنیم تا به شکل دوغاب در آید .(مخلوط در دستگاه سربسته ای که پره های گردنده دارد ،ساخته می شود) .
2- محلول به دست آمده را که « سیلی کونات » نام دارد ، از دستگاه که مانند ملات پاش و قیر پاش کار می کند ، با فشار به جداره می رانیم . این محلول بلافاصله با هوای محیط ترکیب و سخت و مقاوم می شود .
3- نوع مقاومتراین محلول را که « سیلی کونات لاتکس » نام دارد ، با ترکیبات دیگری بترتیبی که گفته شد، تهیه میکنیم و به درون درز می رانیم . محلول ، حالت سخت استخوانی اما اسفنجی پیدا می کند .
توجه : این محلول ، هم به عنوان عایق رطوبتی و هم به عنوان پر کنندۀ زیر دیوارها ، بسیار سریع و مطمئن است و کاربرد فراوان دارد ؛ اما هزینۀ آن از هزینۀ اجرای دو مرحلۀ قبل بیشتر می شود .
علت نفوذ رطوبت به ناحیۀ کفخواب پشت بام
آبروی پشت بام به چند علت دچار نفوذ رطوبت می شود که به آنها اشاره می کنیم :
1- نشستهای احتمالی باعث باز شدن لایه های زیرین می شود .سپس آب در آنها اثرمی کند و باعث به وجود آمدن رطوبت در ناحیۀناودانی و سایر قسمتها ، بخصوص زیر سقف در فضاهای داخلی و نماهای خارجی می شود . اگر چنین شود ، مشکلات فراوانی از جهت تعمیر پیش خواهد آمد .
2- قیر اندود و آسفالت پشت بام به علت تماس با هوای آزاد ، اثرات جوی ، استفاده از سطوح پشت بام ، برف روبیها و بارانهای شدید فرسوده می شود. به همین علت ، آسفالت و قیراندود آن هر چند سال یک بارباید عوض شود ؛ مگرسطح آن موزاییک فرش شده باشد.
3- وارد آوردن هرگونه ضربه به سطح پشت بام باعث شکست قیر اندود می شود ؛ بویژه زمانی که هوا سرد است .استفاده از قیرهایی که درجۀ غلظت آن ها در نقاط مختلف متفاوت است نیز ایجاد مشکل می کند . معمولاً در نقاط سردسیر از قیرهای
که درجۀ غلظت بیشتری دارند ، کمتر استفاده می شود ؛ و یا آن را با قیرهایی که درجه غلظت پایین تری دارند ، مخلوط می کنند و بعد مورد استفاده قرار می دهند .
4- اجرای کف خواب گذاری در گوشه و نواحی کناری پشت بام ممکن است با اشکالاتی همراه باشد و به علت محدودیت محل ، کار عایق کاری بدرستی انجام نشود . به طور کلی ، ناودان باید در میان پشت بام گذاشته شود . این روش اولاً سبب اجرای دقیق و بدون اشکال خواهد بود . ثانیاً حدود 100 متر مربع کشش آب از چهار طرف ( از هر سو 5 متر ) را به وجود می آورد .
روش ترمیم قیر اندود
اثررطوبت درزیر طاق و بیشتردرناحیۀ ناودان به وجود می آید که محل نفوذ سوراخ را تا حدودی نشان می دهد.با برداشتن آسفالتمحل مذکور ، سطح قیر اندود را جارو می کنیم و ناخنک های آن را می گیریم و در ابعاد بیشتری از سطح قیرگونی قبلی ،درناحیۀ ناودانی قیر مذاب را با پارو طوری پهن می کنیم که کوچکترین منفذی وجود نداشته باشد . گونی را می کشیم ودر محل پهن میکنیم قیر مذاب را روی گونی می ریزیم و لایۀ دوم گونی را در جهت معکوس رج اول پهن می کنیم ؛ به طوری که قیر داغ از سطح چشمه های گونی نفوذ کند . سپس قیر مذاب را بر سطح گونی جهت اندود عایق می کشیم . به همین ترتیب، دو لایه گونی و سه لایه قیر کشیده می شود . محل کفخواب را با توپی یا مصالح دیگر می بندیم . سطح پشت بام را با آب می بندیم . فردای آن روز چنانچه
زیر سقف چکه نکند و رطوبتی نداشته باشد ، آسفالت می ریزیم و قسمتهای دیگر رویۀ آن را ترمیم می کنیم .لازم به ذکر است ، چنانچه ترمیم عایق در ناحیۀ کفخواب باشد ، عمل قیراندود روی کفخواب را باید با دقت انجام داد ؛ گونی محل سوراخ آبرو را برید ؛ سطح داخلی لوله را قیراندود کرد ؛ و گونیهای بریده شده را به قسمتهای درون لوله کفخواب برگرداند .
موزاییک فرش : با ملات ماسه و سیمان کاملاً سفت و کم آب که ملات با ماسه مخلوط نشود و بنا به اصول موزاییک فرش با رعایت فاصله هر موزاییک با موزاییک بعدی به اندازۀ 5 میلیمتر جهت نشست دوغاب ماسه و سیمان ، درزها به طور کامل و
با رعایت هر چهار رج از محور عمودی و افقی ، بند انبساط موزاییک فرش را انجام میدهیم . بند انبساط با تخته گذاری سر و ته باریک به اندازۀ 5/2 سانتیمتر به وجود می آید . درزمان مشخص ، تخته را از درز انبساط بر می داریم ، محل خالی را با آسفالت
نرم پر میکنیم و قدری می کوبیم . سپس ، عمل دوغاب ریزی درزهای موزاییک فرش را بسیار دقیق انجام می دهیم . توجه : اجرای بند انبساط در موزاییک فرش پشت بام سبب می شود که در اثر « الاستیسیته » سقف ، ملات زیر موزاییک نشکند
و مشکلات نفوذ رطوبت در سقف پیش نیاید .
توجه مهم : روش فلنچ گذاری با نصب کلاهک وموزاییک فرش روی قیراندود با مشخصات اجرایی گفته شده ، یک اجرای بسیار اصولی است که مشکلات تعمیر و یا تعمیر مجدد را بکلی از بین خواهد برد .
قیراندود اطراف لوله های هواکش ، آب باران ، دودکش و کانال کولر
معمولاً برای پیشگیری از پوسیدگی کانال کولر و همچنین زنگ زدن لولۀ چدنی داخل هواکش ها ، لولۀ آب باران و دودکش ، تا ارتفاع لازم قیر اندود می کنیم و برای محافظت آنها ، ماهیچۀ بتونی یا دیوار آجری به کار می بریم .
سطوح کرمو در اسکلت بتونی به عللی چند ، سطوح و یا حجم بتون ریزی سوراخ و اصطلاحاً کرمو می شود . کرموها بر دو نوعند :
کرموهای سطحی : در این حالت ، سطح بتون خلل و فرج های ناچیزی دارد که با بتونه می توان آن را ترمیم کرد و یا اگر خیلی ناچیز باشد ، از آن چشم پوشید .
کرموهای عمیق : عواملی همچون ویبراسیون ، دانه بندی نادرست ، آب زیاد در بتون سبب ایجاد کرموها در حجم بتون می شود .
ترمیم سطح کرمو
معمولاً سوراخهای ایجاد شده در بتون را باز می کنند ؛ یعنی درون حفره ها به جستجو می پردازند تا اگر درحجم و بعد از پوشش بتون حفره های پنهانی وجود دارد ، نمایان شود . با میخ فولادی بلند و یا قلم تیز و باریک ، سطح درون حفره ها راخالی می کنیم؛ طوری که بتوان بتون را در آن براحتی ترزیق و محل را ترمیم کرد .
حملۀ سولفاتها
در مواردی ، ترکیبات سولفاته دردانه بندی که ناشی از نوع سیمان ، وجود نمکها و یا آب دریاست ، باعث متخلخل شدن سطح بتون می شوند . به طور مسلم ، اگر سولفات ها به شکل ترکیب در بتون به کار رفته باشند ، آن قسمت از بتون را اگر فاقد نیروی فشاری باشد ، به شکلی مطمئن خالی و مجدداً جهت قطعۀ سازه قالب بندی و بتون ریزی می کنیم .
توجه : چنانچه حملۀ سولفاتها سطحی باشد ، جدارۀ بتون متخلخل و یا ورقه ورقه می شود که در هر دو صورت ، سطوح سوراخها را بازتر ، قسمتهای ورقه شده را نیز از سطح جمع و سپس محل را ترمیم می کنیم .
تمیز سازی میلگردها
چنانچه اثر سولفاته شدن تا سطح میلگردها پیشروی کند ، آنها را نیز اکسیده و دچارخوردگی می کند . در این حالت ، باید سطوح میلگردها را بتراشیم و با برس سیمی ، گرد حاصله را نیز بگیریم تا محل برای تعمیر بتون آماده شود . لازم به ذکر است که باز کردن حفره ها و خارج کردن اثر سولفاتها از سطوح بتون ، غباری تولید می کند که با جارو کردن و حتی دم زدن گرفته می شود . پس از اطمینان کامل از تمیزی محل ، سطح را مرطوب می کنیم و عمل تعمیر را انجام می دهیم .
ترکیبات مصالح تعمیر کاری
معمولاً درلکه گیری که به وسیلۀ ریزدانه ها انجام میشود ، از دانه های ماسۀ زیر 36/2 میلیمتر استفاده میشود. مقدار سیمان باید با سیمان مصرف شده در اسکلت بتونی مناسب باشد . مقدار آب بتون هم باید به اندازۀ 3/0 مقدار سیمان مصرفی باشد . ملاتی که جهت وصله کاری استفاده می شود ، نباید رقیق باشد ؛ بلکه باید لزدار و با خاصیت چسبندگی بیشتری باشد .
بتون ساخته شده با فشار و با رعایت اصول فنی به کار می رود ؛ طوری که دقیقاً درلا به لای حفره های کوچک و بزرگ و یا در لای میلگردها نشست کند . این عمل را با دست و دستکش و با رعایت فشرده کردن ملات در شیارها ، حفره ها و سوراخها انجام می دهیم . سپس با تخته ماله می کوبیم و صاف می کنیم .
توجه 1 : برای همسطح کردن بتون هرگزاز مالۀ فلزی استفاده نمی کنیم؛ زیرا صیقلی بودن سطح ترمیم شده ،دوگانگی مشخصی در اسکلت بتونی به وجود می آورد . برای شکل دادن سطح ترمیم شده ، به جای ماله از ورق یونولیت استفاده می کنیم .
دراین روش ، چشمه های ریزی که در سطح بتون به وجود می آید ، مانند چشمه های ریز سطوح بتون اکسپوزۀ قدیمی خواهد شد.اگر ورق یونولیت در دسترس نبود ، می توان از کنف استفاده کرد و سطح را مالش دورانی داد تا سوراخ های کوچک سوزنی به وجود آید .
توجه 2 : چنانچه سطوح بتونی دارای نمایش الیاف چوبی باشد، برای اکسپوزساختن سطوح ترمیمی،بعد ازراندن بتون درحفره هاتخته ای را که دارای اثر الیاف باشد ، درمحل ترمیم شده قرارمیدهیم . با کوبیدن چکش لاستیکی برسطح آن، اثر الیاف چوب را بر سطح اندود تعمیری و تازه نقش می دهیم .معمولاً تختۀ مذکور با سیمکشی و یا کلاف کردن نگهداری می شود . چنانچه محل ترمیم شده در زیر سقف باشد ، بر سطح اندود وبتون تعمیر شده تخته می گذاریم وزیر آن را با شمع تا یک هفته نگه می داریم ؛ زیرا برداشتن سریع تخته باعث می شود که لایۀ تعمیر شده جدا و یا ورقه شود .
توجه 3 : در وصله کردن ، چون که زمان بتون ریزی قبلی و ترمیم متفاوت است ، به طور مسلم در تعمیر ، دو رنگی وجود دارد که دوری از آن اجتناب ناپذیر است .
ازاین رو باید ازمخلوط ماسه با سیمان سفید که به نسبت 10 تا 15 درصد با سیمان سیاه قبلاً مخلوط می شود استفاده کر د. مقداری از مخلوط مذکور را به شکل نمونه تهیه و درشرایط خودگیری و آب دادن تا مدت 7 روز نگهداری میکنیم تا با سطح قبلی همرنگ شود . اگر یک رنگ نشود ، با کم و زیاد کردن سیمان سفید می توان رنگ دلخواه را به دست آورد .
آسیب خوردگی بتون
1- آب دریا بر سطوح قطعات اثر میکند . پس از تبخیر آب ، نمک درحفره های ریز و درشت اثرمیگذارد و سبب پیدایش بلورهای نمک می شود . این بلورها در اثر گرما و حرارت درروز و اختلاف درجۀ محیط به واسطۀ سایه و یا درشب سبب تنشهایی میشود که بتون را ترک می دهد .
نمکها نفوذ کلریدها و سولفاتها را به داخل قطعات بتونی شدت می دهند . در مجموع ، گاز کربنیک که در واقع یک اسید انیدریدی است ، با آهک آزاد در بتون ترکیب می شود . این حالت باعث کاهش قلیایی آهک می شود . این فعل و انفعالات «کربونیزاسیون»نام دارد .پیشرفت کربونیزاسیون دربتون ، به کیفیت آن بستگی کامل دارد که درمراحل اول ، سریع اما بعدها کند است ؛ یعنی هرسال حدود5 میلیمتر، پس از گذشت 4 سال حدود 10 میلیمتر و بعد از 25 سال تا 25 میلیمتر در عمق بتون پیشروی میکند و در نتیجه ، در سطوح و حجم بتون ترکهایی به وجود می آورد .
2- علت دیگر ترکهای عمیق در بتون، وجود اکسیژن در کلریدها و همچنین آب در اطراف میلگردهاست که پس ازنفوذ بر فولاد ، زنگ آهن را به وجود می آورد که بسیار خطرناک است. زنگ حاصله تا قطر تقریبی 10 برابر میلگرد اطراف خود را پر میکند
و سبب پیدایش تنشهای درونی بتون و درنتیجه، ترکهای سریع طولی در مسیر میلگردها میشود که این امرخطرناپایداری ستون را در پی خواهد داشت .
توجه : نقیصۀ مذکور در سطوح و حجم قطعات بالای سطح آب بمراتب بیشتر از سطح زیر آب است .
تعویض عضوهای معیوب
در بعضی موارد ، خوردگی تا عمق بتون پیش میرود که از یک عضو فقط مقداری ناچیز سالم باقی میماند. در این حالت اطراف محل شمعبندی شده با دژبر بتون را تخریب میکنیم . میلگرد خورده شده نیز بریده میشود. جهت نشست میلگرد در بتون کهنه، به قطرلازم سوراخ میکنیم. پس ازاستقرارمیلگردهای قدیمی جهت اتصال به میلگردهای جدید نگهداری شده ، از جوشکاری استفاده میکنیم . پس از خاموت بستن و ماسه پاشی بترتیبی که قبلاً ذکر شد ، قالبها را مستقر میکنیم و با توجه به نوع دانه بندی و نداشتن مواد زائد درمواد ترکیبی ، مقدار سیمان و نوع آن ، مقدار آب آشامیدنی و تهیۀ اصولی بتون ، کار را شروع می کنیم .
توجه 1 : نوع مصالح ، مواد ترکیبی و مقدارسیمان دربتون تازه و بتون کهنه باید مساوی باشد تا واکنشهایی پدید نیاید و دوعضو به طور اصولی پیوند بخورند .
توجه 2 : بعد ازباز کردن قالب ، اگر روکش صیقلی با خمیر اپوکسی به طور لیسه ای انجام شود، در مقابل اثر بخار آب ومکش عایق مقاومی به وجود خواهد آمد .
توجه 3 : در بعضی موارد ، حفره های ریزدر سطوح به وجود می آید که اثرآنها کم است و به میلگردها نمیرسد. دراین صورت می توان حفرۀ سطوح ، حفره های ریز بالای سر ، زیر کنسولها و پوترها را با خمیر سفت اپوکسی پر کرد .
توجه 4 : چنانچه حفره های مذکور فراوان و سنگپایی باشد ، پس از تمیز کردن و عاری ساختن سطوح از گرد و غبار با دستگاه بتون پاش ، ملات ریز دانه با عیار سیمان کافی را کاملاً در حفره ها پر می کنیم . پس از صاف کردن محل می توانیم آن را با محلولهای شیمیایی « بوتادین و یا رزین استیرن » در مقابل مکش رطوبت عایق کنیم .
درزگیری ترکها در بتون
پس از برداشتن یک عضو معیوب ، امکان دارد در جوانب و امتداد عضو عوض شده ، ترک و یا ترک های متفرقی باقی بماند .معمولاً در اطراف این ترکها ، زنگ آهن میلگردها وجود دارد که باید خارج شود .در آغاز ، روی سطوح خارجی ترک را یک ترکیب خمیری مانند مخلوط « اپوکسی » و « ویسکوزیته » می کشیم و درزگیری می کنیم . پس از سخت شدن خمیر ، درزبندی با دستگاه مخصوص هوای فشرده را درون ترک می رانیم تا زنگ آهن اطراف میلگردها و بخار و رطوبت خارج شود . معمولاً این استخراج از نواحی سوراخهای باز انجام می شود. این عمل را آنقدر ادامه می دهیم تا دیگر از زنگ و رطوبت اثری دیده نشود .سوراخهای به وجود آمده را با خمیر سفت اپوکسی پر می کنیم و سپس از پستانک هایی به قطر 5/9 میلیمتمر که به همین منظور ساخته شده است ویک شیر یکطرفه از جنس « پلی اتیلن » روی آن وصل است ، استفاده می کنیم
ترک بنایی
بنایی ترک ها
در اثر شکست دیوارهای باربر و نشست آنها ، طاقهای پوشش نیز نشست می کند و در امتداد تیرهای پوشش ، ترک هایی ایجاد می شود . در بعضی موارد که شکست ها همراه با نشست است ، درطاق پوشش ترکهای فرعی به صورت مورب بوجود می آید. این ترکها در اندود های سطحی چشمگیر است . در این صورت ترکها را باید کاملاً باز کرد و اطراف آنها راعمق بیشتری داد تا عمل تعمیر و لکه گیری با قسمتهای قبلی کاملاً پیوند بخورد و یکپارچه شود . محل ترکها را پس از مرطوب کردن ، با گچ و خاک اصطلاحاً « تیزون » پر می کنیم و ترکها را می گیریم . سپس سفید کاری آن را انجام می دهیم .
توجه : در بعضی موارد ، ترکهای به وجود آمده در سقف به حدی است که تعمیر آنها امکانپذیر نیست . در این صورت ، اگر رنگ سقف روغنی باشد ، آن را با چراغ پریموس دستی می سوزانیم و سپس با کاردک ، رنگ های سوخته را از سطح کار بر می داریم وسطح اندود رخم زده شده را سفید کاری می کنیم .
پیشگیری رطوبت بالا رونده:چنانچه دیوار بنا قیر اندود نشده باشد ، و یا به علل گوناگون قیر اندود آن معیوب اجرا شده باشد و به علت چکه کردن از لوله و یا هرعلت دیگر ، ممکن است رطوبت از سطح پی و کرسی چینی به مرور زمان به طرف بالا بکشد و سبب اشکالات اساسی و ظاهری شود. اشکالات ظاهری ممکن است سفیدک زدن ، شوره زدن ، پوسته کردن ، ورقه شدن ، کپ کردن و با طبله شدن گچکاری واندود باشد . دراین صورت ، امکان خالی شدن پای دیوار وجود دارد که خطرناک است . از نظر بهداشتی نیزعوارض ناگواری وجود داردکه به مرور زمان پیش می آید . اگر پی شفته ای باشد ، در اثر رطوبت حالت خمیری پیدا می کند که به مرور زمان ، باعث نشست ساختمان نیز می شود .
روش پیشگیری : معمولاً حد بین ملات و موزاییک را در زیر دیوار قیر اندود می کنیم . برای قیر اندود کردن مرحله ای دیوار ،با رعایت 100 تا 120 سانتیمتر فاصله از دیوار را شمعبندی می کنیم و در صورت نیاز به طور مطمئن تنگ می بندیم .
خالی کردن پای دیوار : برای اینکه قیر اندود به صورت اصولی انجام شود ، به اندازه 50 تا 60 سانتیمتر پای دیوار را به شکل یک کانال سرتاسری خالی می کنیم . ارتفاع این کانال به اندازه 30 سانتیمتر است .
شکافتن قسمت های مختلف دیوار
1- برای اجرای قیر اندود به اندازۀ 5 رج از دیوار مرطوب را ، حدود 120 سانتیمتر خالی می کنیم .
2- سه رج در ناحیۀ سطح زیر موزاییک و 2 رج در سطح روی موزاییک را خالی می کنیم .
3- معمولاً یک متر از دیوار سالم را رها می کنیم و مجدداً 5 رج ، حدود 120 سانتیمتر را خالی می کنیم .
4- به ترتیبی که گفته شد ، تمام جوانب دیوار را که مرطوب است ، به شکل یک در میان مانند لانۀ زنبوری خالی می کنیم .
کرسی چینی
1- در سطوح دیوار ، خط ترازی به ارتفاع لازم درست می کنیم و بعد از اندازه برداری کرسی چینی ، با ملات ماسه و سیمان و آجر آبخوار در سه رج با رعایت پیوند ، بنایی می کنیم .
2- در حفره های باز شده ، کرسی چینی را کاملاً همتراز یکدیگر بنایی می کنیم .
3- پس از سه رج کرسی چینی ، اندود ماسه و سیمان را به طور صیقلی انجام می دهیم .
بستن زیر دیوار
1- بعد ازعایق کاری با قیر گونی ، ملات ماسه و سیمان می ریزیم و دورج آجر آبخواررا با رعایت پیوند و 10 سانتیمترعقب نشینی از هر طرف ، عایقکاری مرحلۀ بعد را انجام می دهیم .
توجه : رج انتهایی را نیز با ملات بسیار نرم و مقاوم به صورت غوطه ای انجام می دهیم تا حالت افت و نشست در دیوار به وجود نیاید .
برداشتن نواحی مسدود دیوار
1- به طوری که ذکر شد ، قسمت هایی از دیوار را که مسدود مانده است ، با دقت خالی می کنیم .
2- کرسی چینی و بعد از آن ، اندود ماسه و سیمان سپس قیر اندود را با رعایت اورلپ انجام می دهیم . در خاتمه ، دو رج انتهایی را با رجهای قبلی قفل و بست می کنیم و به شکل غوطه ای و کاربند کردن در سطح زیر دیوار آن را کاملاً می بندیم .
تعمیر کفسازی
1- پس از اجرای قیر اندود ، کانال خالی شده را با ماکادم ، و روی آن را با سنگهای شکسته و خرد شده پر می کنیم .
2- چنانچه در کفسازی ، بتون ریزی سبک اجرا شده باشد ، آن را تعمیر و سپس موزاییک فرش می کنیم .
توجه 1 : درمواردی که بلوکاژ کنار دیوار فاقد بند انبساط باشد ، درموقع تعمیرو کفسازی، بند انبساط با مصالح موجود اجرا وسپس مراحل بعدی بنایی انجام می شود .
توجه 2 : عمل اندود کاری باید بعد از موزاییک فرش و دوغاب ریزی انجام شود . چنانچه موزاییک فرش شود ، اما دوغاب ریزی بعد از اندود گچ و خاک دیوارها انجام شود ، خطر پر شدن بندها پیش می آید . در این حالت ، دوغاب نمی تواند در عمق بندها نفوذ کند و فقط به شکل سطحی است و بعد از مدت زمانی ، امکان دارد طبله کند و بیرون بزند .
اجرای اندود کاری: پس ازساختن قرنیزسیمانی یا نصب سنگ قرنیزو دوغاب ریزی پشت آن وهمچنین بند کشی بین سنگهای قرنیز ، سطح دیوار را جارو و مرطوب می کنیم و سپس گچ و خاک را به نسبت یک به یک به شکل هموار ، اما با سطحی زبره
بنایی می کنیم .
سفید کاری
1- معمولاً دیوار را به ارتفاع چند سانتیمتر بالاتر از گچ کاری قدیمی به طور فارسی می تراشیم .
2- محل گچکاری قدیم و سطح اندود شده را پخ ، و با گچ آماده و کشته در دولایه سفید کاری می کنیم .
ابزار زنی
در بعضی موارد، محل نشست سفید کاری روی قرنیز سنگ با رعایت به اصطلاح « ابزار زنی » به صورت مدور و گود درمی آید.
پیشگیری رطوبت بالا رونده به روش سیستماتیک
در سالهای اخیر در کشورهایی مانند هلند ، انگلیس ، اسپانیا و یونان ازروش پیشگیری رطوبت به طریق سیستماتیک استفاده میشود.این روش بسیار اصولی و با صرف هزینۀ مناسب است . اتلاف وقت و زحمت بسیار هم ندارد . در عایق سازی بناهای باستانی و قدیمی مانند کلیساها ، کاخها ، اماکن عمومی و منازل قدیمی که به طور کلی اسکلت آجری دارند ، مورد استفاده خاص قرارمی گیرد. مکانیک ساده و جالب عایق سازی در این روش سبب شده است که طی چند سال گذشته در ایران نیز از آن بهره گیری شود .
وسایل کار : برای انجام این کار از اره هایی با شکلهای مختلف مدور و معمولی در ابعاد کوچک و بزرگ استفاده میشود . نوع معمولی آن با طول 42 اینچ ، عرض 3 اینچ و ضخامت 7 میلی متر برای برش دیوار مورد استفاده قرار می گیرد . از نوع جدید آن نیز که تیغۀ دایره دارد ، استفاده فراوان می شود .جنس اره فولاد نرم است و با کبالت ، کرم و یا تنگستن روکش می شود . نوع مقاوم آن با کاربید تنگستن آب داده می شود. به طوری که ذکر شد ، جنس این نوع فلز نرم است و روکش های مذکور به مقاومت آن ها کمک شایانی می کند . این اره ها دستگاه متحرک مکانیکی دارند و با برق و یا بنزین کار می کنند .
نحوۀ اجرا
1- اندود رجهای پایین دیوار را به اندازۀ 20 سانتیمتر به طور سراسری می تراشیم .
2- سطح را جارو و عاری از گرد و غبار می کنیم .
3- رج انتهایی و یا رج دوم طوری انتخاب می شود که برش در ضخامت آجر و در واقع وسط رج باشد ؛ یعنی با استفاده از خط تراز بین ضخامت آجر خطی سرتاسری کشیده می شود .
4- در دیوارهای باربر سرتاسری ، طول برش به اندازۀ 50 سانتیمتر و در ستون های منفرد ، طول برش با طول ستون باربر آجری متناسب است . برش به اندازۀ 20 تا 30 سانتیمتر انجام می شود .
5- گوشۀ دیوار را با قلم و چکش تا 20 سانتیمتر خالی می کنیم .
6- با استفاده از ارۀ نوع کاردی که طول آن کوتاه ، حرکت آن کم و کاملاً قابل کنترل است ، عرض دیوار را با نوک اره سوراخ و آن را آمادۀ برش طولی می کنیم .
توجه : برای اینکه تیغۀ اره در راستای خط و بدون موج حرکت کند، اره را روی چهار تراش می خوابانیم و تیغه را روی آن حرکت می دهیم .
7- برش را تا 50 سانتیمتر ادامه می دهیم .
عایق کاری
1- دیوار بریده شده با دستگاه ، با فشار هوا باد زده می شود تا غبار حاصل از برش دیوار از محل خارج شود .
2- آب با فشار به صورت پودر در جداره باز شده اثر می کند و باعث خیس شدن جدارۀ آجر بریده می شود .
3- از ورق های ایزوگام بسیار فشرده و یا مقواهایی قیری که در چند لایه فشرده شده است ، به طول 40 سانتیمتر و به عرض دیوار می بریم .
4- با دوغاب رقیق سیمانی ، دو طرف عایق آماده شده را اندود می کنیم .
5- به کمک فرد دیگری دوغاب رقیق سیمان را با دستگاه ملات پاش به داخل درزمی رانیم تا دو سطح جداره به دوغاب سیمان کاملاً آغشته شود .
6- ورق عایق را با فشار به درز می رانیم و زیر دیوار را کاملاً محکم می کنیم .
برش مجدد : پس از خودگیری مرحلۀ اول سیمان که یک ساعت به طول می کشد ، جهت عبور تیغۀ اره ، 10 سانتیمتر فاصلۀ خالی گذاشته می شود . سپس دوغاب اضافه را می گیریم و مسیر تیغه را باز می کنیم .
توجه 1 : تیغه اره را بلافاصله از محل خارج می کنیم ، می شوییم و پس از خشک کردن لا به لای دنده های آن ، برای استفادۀ مجدد آماده می کنیم .
توجه 2 : مجدداً دیوار را به اندازۀ 40 سانتیمتر می بریم . طول به دست آمده 50 سانتی متر می شود ( که 40 سانتیمتر ازآن همواره عایق گذاری می شود ) .باید توجه داشت که عمل بریدن و اجرای عایقکاری از چهار طرف دیوارهای فضا انجام می شود .
عایقبندی با استفاده از ترکیبات شیمیایی
1- پس از برش دادن دیوار و گرفتن گرد آن ، جدارۀ باز شدۀ پشت دیوار را با صفحه ای مسدود می کنیم . مواد شیمیایی را که مانند گرد است ، به نسبت لازم با آب مخلوط می کنیم تا به شکل دوغاب در آید .(مخلوط در دستگاه سربسته ای که پره های گردنده دارد ،ساخته می شود) .
2- محلول به دست آمده را که « سیلی کونات » نام دارد ، از دستگاه که مانند ملات پاش و قیر پاش کار می کند ، با فشار به جداره می رانیم . این محلول بلافاصله با هوای محیط ترکیب و سخت و مقاوم می شود .
3- نوع مقاومتراین محلول را که « سیلی کونات لاتکس » نام دارد ، با ترکیبات دیگری بترتیبی که گفته شد، تهیه میکنیم و به درون درز می رانیم . محلول ، حالت سخت استخوانی اما اسفنجی پیدا می کند .
توجه : این محلول ، هم به عنوان عایق رطوبتی و هم به عنوان پر کنندۀ زیر دیوارها ، بسیار سریع و مطمئن است و کاربرد فراوان دارد ؛ اما هزینۀ آن از هزینۀ اجرای دو مرحلۀ قبل بیشتر می شود .
علت نفوذ رطوبت به ناحیۀ کفخواب پشت بام
آبروی پشت بام به چند علت دچار نفوذ رطوبت می شود که به آنها اشاره می کنیم :
1- نشستهای احتمالی باعث باز شدن لایه های زیرین می شود .سپس آب در آنها اثرمی کند و باعث به وجود آمدن رطوبت در ناحیۀناودانی و سایر قسمتها ، بخصوص زیر سقف در فضاهای داخلی و نماهای خارجی می شود . اگر چنین شود ، مشکلات فراوانی از جهت تعمیر پیش خواهد آمد .
2- قیر اندود و آسفالت پشت بام به علت تماس با هوای آزاد ، اثرات جوی ، استفاده از سطوح پشت بام ، برف روبیها و بارانهای شدید فرسوده می شود. به همین علت ، آسفالت و قیراندود آن هر چند سال یک بارباید عوض شود ؛ مگرسطح آن موزاییک فرش شده باشد.
3- وارد آوردن هرگونه ضربه به سطح پشت بام باعث شکست قیر اندود می شود ؛ بویژه زمانی که هوا سرد است .استفاده از قیرهایی که درجۀ غلظت آن ها در نقاط مختلف متفاوت است نیز ایجاد مشکل می کند . معمولاً در نقاط سردسیر از قیرهای
که درجۀ غلظت بیشتری دارند ، کمتر استفاده می شود ؛ و یا آن را با قیرهایی که درجه غلظت پایین تری دارند ، مخلوط می کنند و بعد مورد استفاده قرار می دهند .
4- اجرای کف خواب گذاری در گوشه و نواحی کناری پشت بام ممکن است با اشکالاتی همراه باشد و به علت محدودیت محل ، کار عایق کاری بدرستی انجام نشود . به طور کلی ، ناودان باید در میان پشت بام گذاشته شود . این روش اولاً سبب اجرای دقیق و بدون اشکال خواهد بود . ثانیاً حدود 100 متر مربع کشش آب از چهار طرف ( از هر سو 5 متر ) را به وجود می آورد .
روش ترمیم قیر اندود
اثررطوبت درزیر طاق و بیشتردرناحیۀ ناودان به وجود می آید که محل نفوذ سوراخ را تا حدودی نشان می دهد.با برداشتن آسفالتمحل مذکور ، سطح قیر اندود را جارو می کنیم و ناخنک های آن را می گیریم و در ابعاد بیشتری از سطح قیرگونی قبلی ،درناحیۀ ناودانی قیر مذاب را با پارو طوری پهن می کنیم که کوچکترین منفذی وجود نداشته باشد . گونی را می کشیم ودر محل پهن میکنیم قیر مذاب را روی گونی می ریزیم و لایۀ دوم گونی را در جهت معکوس رج اول پهن می کنیم ؛ به طوری که قیر داغ از سطح چشمه های گونی نفوذ کند . سپس قیر مذاب را بر سطح گونی جهت اندود عایق می کشیم . به همین ترتیب، دو لایه گونی و سه لایه قیر کشیده می شود . محل کفخواب را با توپی یا مصالح دیگر می بندیم . سطح پشت بام را با آب می بندیم . فردای آن روز چنانچه
زیر سقف چکه نکند و رطوبتی نداشته باشد ، آسفالت می ریزیم و قسمتهای دیگر رویۀ آن را ترمیم می کنیم .لازم به ذکر است ، چنانچه ترمیم عایق در ناحیۀ کفخواب باشد ، عمل قیراندود روی کفخواب را باید با دقت انجام داد ؛ گونی محل سوراخ آبرو را برید ؛ سطح داخلی لوله را قیراندود کرد ؛ و گونیهای بریده شده را به قسمتهای درون لوله کفخواب برگرداند .
موزاییک فرش : با ملات ماسه و سیمان کاملاً سفت و کم آب که ملات با ماسه مخلوط نشود و بنا به اصول موزاییک فرش با رعایت فاصله هر موزاییک با موزاییک بعدی به اندازۀ 5 میلیمتر جهت نشست دوغاب ماسه و سیمان ، درزها به طور کامل و
با رعایت هر چهار رج از محور عمودی و افقی ، بند انبساط موزاییک فرش را انجام میدهیم . بند انبساط با تخته گذاری سر و ته باریک به اندازۀ 5/2 سانتیمتر به وجود می آید . درزمان مشخص ، تخته را از درز انبساط بر می داریم ، محل خالی را با آسفالت
نرم پر میکنیم و قدری می کوبیم . سپس ، عمل دوغاب ریزی درزهای موزاییک فرش را بسیار دقیق انجام می دهیم . توجه : اجرای بند انبساط در موزاییک فرش پشت بام سبب می شود که در اثر « الاستیسیته » سقف ، ملات زیر موزاییک نشکند
و مشکلات نفوذ رطوبت در سقف پیش نیاید .
توجه مهم : روش فلنچ گذاری با نصب کلاهک وموزاییک فرش روی قیراندود با مشخصات اجرایی گفته شده ، یک اجرای بسیار اصولی است که مشکلات تعمیر و یا تعمیر مجدد را بکلی از بین خواهد برد .
قیراندود اطراف لوله های هواکش ، آب باران ، دودکش و کانال کولر
معمولاً برای پیشگیری از پوسیدگی کانال کولر و همچنین زنگ زدن لولۀ چدنی داخل هواکش ها ، لولۀ آب باران و دودکش ، تا ارتفاع لازم قیر اندود می کنیم و برای محافظت آنها ، ماهیچۀ بتونی یا دیوار آجری به کار می بریم .
سطوح کرمو در اسکلت بتونی به عللی چند ، سطوح و یا حجم بتون ریزی سوراخ و اصطلاحاً کرمو می شود . کرموها بر دو نوعند :
کرموهای سطحی : در این حالت ، سطح بتون خلل و فرج های ناچیزی دارد که با بتونه می توان آن را ترمیم کرد و یا اگر خیلی ناچیز باشد ، از آن چشم پوشید .
کرموهای عمیق : عواملی همچون ویبراسیون ، دانه بندی نادرست ، آب زیاد در بتون سبب ایجاد کرموها در حجم بتون می شود .
ترمیم سطح کرمو
معمولاً سوراخهای ایجاد شده در بتون را باز می کنند ؛ یعنی درون حفره ها به جستجو می پردازند تا اگر درحجم و بعد از پوشش بتون حفره های پنهانی وجود دارد ، نمایان شود . با میخ فولادی بلند و یا قلم تیز و باریک ، سطح درون حفره ها راخالی می کنیم؛ طوری که بتوان بتون را در آن براحتی ترزیق و محل را ترمیم کرد .
حملۀ سولفاتها
در مواردی ، ترکیبات سولفاته دردانه بندی که ناشی از نوع سیمان ، وجود نمکها و یا آب دریاست ، باعث متخلخل شدن سطح بتون می شوند . به طور مسلم ، اگر سولفات ها به شکل ترکیب در بتون به کار رفته باشند ، آن قسمت از بتون را اگر فاقد نیروی فشاری باشد ، به شکلی مطمئن خالی و مجدداً جهت قطعۀ سازه قالب بندی و بتون ریزی می کنیم .
توجه : چنانچه حملۀ سولفاتها سطحی باشد ، جدارۀ بتون متخلخل و یا ورقه ورقه می شود که در هر دو صورت ، سطوح سوراخها را بازتر ، قسمتهای ورقه شده را نیز از سطح جمع و سپس محل را ترمیم می کنیم .
تمیز سازی میلگردها
چنانچه اثر سولفاته شدن تا سطح میلگردها پیشروی کند ، آنها را نیز اکسیده و دچارخوردگی می کند . در این حالت ، باید سطوح میلگردها را بتراشیم و با برس سیمی ، گرد حاصله را نیز بگیریم تا محل برای تعمیر بتون آماده شود . لازم به ذکر است که باز کردن حفره ها و خارج کردن اثر سولفاتها از سطوح بتون ، غباری تولید می کند که با جارو کردن و حتی دم زدن گرفته می شود . پس از اطمینان کامل از تمیزی محل ، سطح را مرطوب می کنیم و عمل تعمیر را انجام می دهیم .
ترکیبات مصالح تعمیر کاری
معمولاً درلکه گیری که به وسیلۀ ریزدانه ها انجام میشود ، از دانه های ماسۀ زیر 36/2 میلیمتر استفاده میشود. مقدار سیمان باید با سیمان مصرف شده در اسکلت بتونی مناسب باشد . مقدار آب بتون هم باید به اندازۀ 3/0 مقدار سیمان مصرفی باشد . ملاتی که جهت وصله کاری استفاده می شود ، نباید رقیق باشد ؛ بلکه باید لزدار و با خاصیت چسبندگی بیشتری باشد .
بتون ساخته شده با فشار و با رعایت اصول فنی به کار می رود ؛ طوری که دقیقاً درلا به لای حفره های کوچک و بزرگ و یا در لای میلگردها نشست کند . این عمل را با دست و دستکش و با رعایت فشرده کردن ملات در شیارها ، حفره ها و سوراخها انجام می دهیم . سپس با تخته ماله می کوبیم و صاف می کنیم .
توجه 1 : برای همسطح کردن بتون هرگزاز مالۀ فلزی استفاده نمی کنیم؛ زیرا صیقلی بودن سطح ترمیم شده ،دوگانگی مشخصی در اسکلت بتونی به وجود می آورد . برای شکل دادن سطح ترمیم شده ، به جای ماله از ورق یونولیت استفاده می کنیم .
دراین روش ، چشمه های ریزی که در سطح بتون به وجود می آید ، مانند چشمه های ریز سطوح بتون اکسپوزۀ قدیمی خواهد شد.اگر ورق یونولیت در دسترس نبود ، می توان از کنف استفاده کرد و سطح را مالش دورانی داد تا سوراخ های کوچک سوزنی به وجود آید .
توجه 2 : چنانچه سطوح بتونی دارای نمایش الیاف چوبی باشد، برای اکسپوزساختن سطوح ترمیمی،بعد ازراندن بتون درحفره هاتخته ای را که دارای اثر الیاف باشد ، درمحل ترمیم شده قرارمیدهیم . با کوبیدن چکش لاستیکی برسطح آن، اثر الیاف چوب را بر سطح اندود تعمیری و تازه نقش می دهیم .معمولاً تختۀ مذکور با سیمکشی و یا کلاف کردن نگهداری می شود . چنانچه محل ترمیم شده در زیر سقف باشد ، بر سطح اندود وبتون تعمیر شده تخته می گذاریم وزیر آن را با شمع تا یک هفته نگه می داریم ؛ زیرا برداشتن سریع تخته باعث می شود که لایۀ تعمیر شده جدا و یا ورقه شود .
توجه 3 : در وصله کردن ، چون که زمان بتون ریزی قبلی و ترمیم متفاوت است ، به طور مسلم در تعمیر ، دو رنگی وجود دارد که دوری از آن اجتناب ناپذیر است .
ازاین رو باید ازمخلوط ماسه با سیمان سفید که به نسبت 10 تا 15 درصد با سیمان سیاه قبلاً مخلوط می شود استفاده کر د. مقداری از مخلوط مذکور را به شکل نمونه تهیه و درشرایط خودگیری و آب دادن تا مدت 7 روز نگهداری میکنیم تا با سطح قبلی همرنگ شود . اگر یک رنگ نشود ، با کم و زیاد کردن سیمان سفید می توان رنگ دلخواه را به دست آورد .
آسیب خوردگی بتون
1- آب دریا بر سطوح قطعات اثر میکند . پس از تبخیر آب ، نمک درحفره های ریز و درشت اثرمیگذارد و سبب پیدایش بلورهای نمک می شود . این بلورها در اثر گرما و حرارت درروز و اختلاف درجۀ محیط به واسطۀ سایه و یا درشب سبب تنشهایی میشود که بتون را ترک می دهد .
نمکها نفوذ کلریدها و سولفاتها را به داخل قطعات بتونی شدت می دهند . در مجموع ، گاز کربنیک که در واقع یک اسید انیدریدی است ، با آهک آزاد در بتون ترکیب می شود . این حالت باعث کاهش قلیایی آهک می شود . این فعل و انفعالات «کربونیزاسیون»نام دارد .پیشرفت کربونیزاسیون دربتون ، به کیفیت آن بستگی کامل دارد که درمراحل اول ، سریع اما بعدها کند است ؛ یعنی هرسال حدود5 میلیمتر، پس از گذشت 4 سال حدود 10 میلیمتر و بعد از 25 سال تا 25 میلیمتر در عمق بتون پیشروی میکند و در نتیجه ، در سطوح و حجم بتون ترکهایی به وجود می آورد .
2- علت دیگر ترکهای عمیق در بتون، وجود اکسیژن در کلریدها و همچنین آب در اطراف میلگردهاست که پس ازنفوذ بر فولاد ، زنگ آهن را به وجود می آورد که بسیار خطرناک است. زنگ حاصله تا قطر تقریبی 10 برابر میلگرد اطراف خود را پر میکند
و سبب پیدایش تنشهای درونی بتون و درنتیجه، ترکهای سریع طولی در مسیر میلگردها میشود که این امرخطرناپایداری ستون را در پی خواهد داشت .
توجه : نقیصۀ مذکور در سطوح و حجم قطعات بالای سطح آب بمراتب بیشتر از سطح زیر آب است .
تعویض عضوهای معیوب
در بعضی موارد ، خوردگی تا عمق بتون پیش میرود که از یک عضو فقط مقداری ناچیز سالم باقی میماند. در این حالت اطراف محل شمعبندی شده با دژبر بتون را تخریب میکنیم . میلگرد خورده شده نیز بریده میشود. جهت نشست میلگرد در بتون کهنه، به قطرلازم سوراخ میکنیم. پس ازاستقرارمیلگردهای قدیمی جهت اتصال به میلگردهای جدید نگهداری شده ، از جوشکاری استفاده میکنیم . پس از خاموت بستن و ماسه پاشی بترتیبی که قبلاً ذکر شد ، قالبها را مستقر میکنیم و با توجه به نوع دانه بندی و نداشتن مواد زائد درمواد ترکیبی ، مقدار سیمان و نوع آن ، مقدار آب آشامیدنی و تهیۀ اصولی بتون ، کار را شروع می کنیم .
توجه 1 : نوع مصالح ، مواد ترکیبی و مقدارسیمان دربتون تازه و بتون کهنه باید مساوی باشد تا واکنشهایی پدید نیاید و دوعضو به طور اصولی پیوند بخورند .
توجه 2 : بعد ازباز کردن قالب ، اگر روکش صیقلی با خمیر اپوکسی به طور لیسه ای انجام شود، در مقابل اثر بخار آب ومکش عایق مقاومی به وجود خواهد آمد .
توجه 3 : در بعضی موارد ، حفره های ریزدر سطوح به وجود می آید که اثرآنها کم است و به میلگردها نمیرسد. دراین صورت می توان حفرۀ سطوح ، حفره های ریز بالای سر ، زیر کنسولها و پوترها را با خمیر سفت اپوکسی پر کرد .
توجه 4 : چنانچه حفره های مذکور فراوان و سنگپایی باشد ، پس از تمیز کردن و عاری ساختن سطوح از گرد و غبار با دستگاه بتون پاش ، ملات ریز دانه با عیار سیمان کافی را کاملاً در حفره ها پر می کنیم . پس از صاف کردن محل می توانیم آن را با محلولهای شیمیایی « بوتادین و یا رزین استیرن » در مقابل مکش رطوبت عایق کنیم .
درزگیری ترکها در بتون
پس از برداشتن یک عضو معیوب ، امکان دارد در جوانب و امتداد عضو عوض شده ، ترک و یا ترک های متفرقی باقی بماند .معمولاً در اطراف این ترکها ، زنگ آهن میلگردها وجود دارد که باید خارج شود .در آغاز ، روی سطوح خارجی ترک را یک ترکیب خمیری مانند مخلوط « اپوکسی » و « ویسکوزیته » می کشیم و درزگیری می کنیم . پس از سخت شدن خمیر ، درزبندی با دستگاه مخصوص هوای فشرده را درون ترک می رانیم تا زنگ آهن اطراف میلگردها و بخار و رطوبت خارج شود . معمولاً این استخراج از نواحی سوراخهای باز انجام می شود. این عمل را آنقدر ادامه می دهیم تا دیگر از زنگ و رطوبت اثری دیده نشود .سوراخهای به وجود آمده را با خمیر سفت اپوکسی پر می کنیم و سپس از پستانک هایی به قطر 5/9 میلیمتمر که به همین منظور ساخته شده است ویک شیر یکطرفه از جنس « پلی اتیلن » روی آن وصل است ، استفاده می کنیم
اشنایی با راه
آشنایی
زمین طبیعی بستر راه هرقدر که محکم باشد باز هم در مقابل تاثیر عوامل جوی ، بخصوص هجوم آب و تغییرات دما و همچنین نیروهای وارده از چرخ خودروها ، مقاومت نمی‌کند و دیروز یا زود خراب میشوند. از اینرو است که معمولا به روی بستر طبیعی راه ، استخوان بندی چند لایه و معمولا مقاوم و با دوامی ساخته میشود، به نحوی که بتواند در مقابل تاثیر عوامل جوی و فشار حاصله از وسایل نقلیه مقاومت نماید. آنچه را که امروزه به نام راهسازی مدرن می‌شناسیم تکمیل یافته روشی است که در قرن 19 توسط فردی به نام مک آدام (M cAdam) ارائه گردید.
این شخص راه را از چند لایه خرده سنگی ، متشکل از ذرات دارای قطر کمتر از 68 میلیمتر (ریزتر از قلوه سنگ و لاشه سنگ) می‌ساخت و روی آن را با لایه نازکی از مصالحی که می‌توانستند ذرات سنگی را به هم پیوند دهند، می‌پوشانید. به نظر می‌رسد که مک آدام در ابتدا از سنگهای شکسته ریز به عنوان مصالح پیوند دهنده سود می‌جسته و بعدها به جای آن لایه‌ای از آسفالت یا بتن را بکار گرفته است. این نوع جاده سازی امروزه به نام ماکادامی کرون نامیده میشود. مجموعه مورد بحث قادر است بار حاصل از ترافیک را به نحوی به روی خاک پخش نماید که راه بر اثر مرور زمان تغییر شکل نیابد.
قسمتهای مختلف یک راه
امروزه اغلب راهها از دو قسمت زیرسازی و روسازی درست شده است. بخش زیرسازی راه که به روی بستر راه قرار دارد. متشکل از دو لایه «زیراساس» در زیر و «اساس راه» در روی آن است. روسازی راه نیز از دو لایه آستر و رویه ساخته شده است. هر یک از 4 لایه فوق عملکرد خاصی را در راه به عهده دارند. از اینرو هر یک از آنها از نقطه نظر کمیت و کیفیت مصالح دانه‌ای و لزوم یا عدم لزوم مواد پیوند دهنده از مشخصات خاصی برخور دارند. جسم یا بدنه راه عمدتا از شن و ماسه ساخته میشود. البته در برخی از لایه‌های راه ، خرده سنگها به توسط یک ماده چسباننده (قیر یا سیمان) به هم متصل میشوند.
ویژگیهای عمومی مصالح خرده سنگی مورد نیاز در راهسازی
شکل و اندازه ذرات
اندازه بهینه ذرات تا حدی با توجه به مورد مصرف آنها و نوع مواد پیوند دهنده تفاوت میکند. با این حال حداکثر اندازه دانه برای لایه‌های زیرسازی (زیراساس و اساس راه) 38 میلیمتر و برای لایه‌های روسازی 25 یا 19 میلیمتر است. حد پایینی اندازه دانه‌ها 0.074 میلیمتر در نظر گرفته میشود. دانه بندی مناسب مصالح با توجه به عوامل متعددی چون نوع روسازی ، ضخامت لایه و اندازه درشت ترین دانه مصالح تعیین میشود.
برای یک دانه بندی ثابت ، افزایش گوشه داری و ناهمواری سطح ذرات درشت تر ، کاهش تراکم را به دنبال دارد. از اینرو ، گردشدگی و همواری سطح ذرات و دانه بندی خوب آنها مهمترین ویژگیهای لایه‌های زیرسازی راه که معمولا توسط ماده دیگری به هم متصل نمی‌شوند، است. زیرا در این لایه‌ها مقاومت و استحکام منحصرا بر اثر تراکم توده خرده سنگی حاصل میشود، ناهمواری و زبری سطح دانه‌ها و گوشه داری آنها استحکام پیوند بین ذرات سنگ و ماده پیوند دهنده (قیر) را افزایش می‌دهد. درصد مواد ریزدانه و قابلیت خمیرسانی آنها از دیگر مواردی است که باید مورد توجه قرار گیرد.
مقدار رطوبت
در صورتی که مصالح خرده سنگی بتوانند مقدار زیادی آب را به خود جذب کنند تر و خشک شدن (یخ زدن و ذوب) مداوم آنها در فصول مختلف باعث انبساط و انقباض پی در پی و نهایتا خرد و متلاشی شدن راه میگردد. علاوه بر آن ، برخی از سنگها پس از گرفتن آب فراوان به صورت خمیری در آمده و بر اثر کمترین بار وارده از جای خود حرکت می‌کنند.
قدرت پیوند با قیر
مصالحی که در روسازی راه بکار می‌روند باید قادر باشند پیوند محکمی با قیر ایجاد نمایند. به نحوی که بر اثر رفت و آمد وسایل نقلیه یا تاثیر عوامل جوی از قیر جدا نگردند. قیر به برخی از سنگها چسبیده و به برخی دیگر نمی‌چسبد. سطح ناصاف (ناهموار و خشن) ذرات و شکل زاویه‌دار آنها پیوند با قیر را بهتر میکند. اینگونه ناهمواریهای مناسب در سنگهای درشت دانه (به علت سختی متفاوت ذرات تشکیل دهنده سنگ) دیده میشود.
مقاومت در برابر ضربه
وسیله نقلیه در حال حرکت تنش ، ضربه و لرزش قابل ملاحظه‌ای را بر سطح راه وارد میکند که مقدار آن حدود 25 درصد بیش از وزن همان وسیله نقلیه ، در حال سکون است. به منظور آگاهی از مقاومت مصالح در مقابل ضربه آزمون مقاومت در برابر ضربه انجام میشود. این مقدار برای مصالح مرغوب از 20 درصد کمتر است ( استاندارد .B.S).
مقاومت در برابر صیقل یافتن
حتما توجه کرده‌اید که جلای سطح راهها ، مخصوصا در باران ، با یکدیگر متفاوت است. در نقاطی که سطح راه صیقل یافته است جاده حالتی شبیه به آینه سیاه به خود می‌گیرد. در این نقاط بین لاستیک اتومبیل و راه اتصال خوبی برقرار نمی‌شود و در نتیجه وسیله نقلیه بر اثر کوچکترین غفلت لغزیده و سر می‌خورد. این پدیده مخصوصا در نقاطی که سرعت یا جهت حرکت وسایل نقلیه تغییر میکند، مانند پیچها و چهار راهها ، بیشتر دیده میشود. در این نقاط سایش و برخورد لاستیک اتومبیل با جاده به حداکثر خود می‌رسد. مقاومت یک سنگ یا مجموعه‌ای از ذرات سنگی در مقابل صیقل یافتن را میتوان در آزمایشگاه تعیین کرد.
مقاومت در برابر سایش
سنگهایی که زود ساییده میشوند، در صورتی که در راه مصرف شوند، عمر کوتاهی دارند. این ویژگی را نیز به سادگی میتوان در آزمایشگاه به توسط ماشین لوس آنجلس تعیین نمود. مقادیر افت وزنی کمتر از 10 درصد برای راههایی که عمر طولانی برای آنها در نظر گرفته میشود بسیار مناسب است.
نقش مصالح خرده سنگی در لایه‌های مختلف یک راه
زیراساس
این لایه بخش زیرین راه را می‌سازد و به صورت پی محکمی به روی بستر راه ساخته میشود. یکی از مهمترین عملکردهای این لایه زهکشی راه است. از اینرو مصالح بکار گرفته شده در این بخش می‌باید به نحوی انتخاب شوند که آب به آسانی بتواند از میان آنها عبور کند. در غیر این صورت ممکن است بر اثر فشار آب منفذی متورم یا ترک در راه ایجاد شود.
در اقلیمهای سرد و معتدل ، فضای بین منفذی باید آن اندازه بزرگ باشد که از حرکت قائم آب بر طبق نیروی موئینه جلوگیری به عمل آورد. در غیر این صورت آبهایی که بدین نحو بالا می‌آیند در زمستان یخ زده و به راه آسیب می‌رسانند. مصالح زیراساس معمولا مخلوطی از شن و ماسه طبیعی ، سنگ شکسته و مانند اینها است. دانه بندی مصالح بکار گرفته شده در این قشر باید پیوسته باشد.
اساس راه
لایه اساس راه معمولا به روی لایه زیراساس یا بستر آماده راه ساخته میشود. نظر به اینکه این لایه دریافت کننده توزیع کننده اصلی بار راه است، باید از مقاومت خوبی برخوردار باشد. مصالح این لایه ممکن است متصل باشند یا توسط یک ماده پیوند دهنده (معمولا قیر) به هم بچسبند. برای ساختمان این لایه معمولا از مخلوطی از شن و ماسه طبیعی و سنگ شکسته استفاده میشود. علاوه بر آن دانه بندی مصالح باید پیوسته بوده و ذرات از مقاومت و دوام کافی برخوردار باشند.
روسازی
یکی از عمده ترین عملکردهای این قشر ، توزیع و هدایت بار ناشی از ترافیک به لایه زیرین (اساس راه) است و به علاوه این قشر سطح مناسبی برای قرار گرفتن قشر پوشش سطحی (رویه) ایجاد میکند. پوشش سطحی (روبه راه) همان لایه‌ای است که خودروها از روی آن گذرند. رویه راه در واقع دریافت کننده مستقیم بار و ضربه است. این لایه باید در درجه اول بادوام باشد و از لغزش وسایل نقلیه جلوگیری کند.
از طرف دیگر این لایه باید غیرقابل نفوذ باشد تا بتواند لایه‌های زیرین را از گزند عوامل جوی محفوظ بدارد. لایه آمترو معمولا از جنس آسفالت می‌باشند که مخلوطی از شن و ماسه و قیر است.
خاکبرداری
عنوان: خاکبرداری
آغاز هر کار ساختمانی با خاکبرداری شروع میشود . لذا آشنایی با انواع خاک برای افراد الزامی است.
الف) خاک دستی: گاهی نخاله های ساختمانی و یا خاکهای بلا استفاده در محلی انباشته (دپو) میشود و بعد از مدتی با گذشت زمان از نظر ها مخفی میگردد. معمولا این خاکها که از لحاظ یکپارچگی و باربری جزء خاکهای غیرباربر دسته بندی میشوند در زمان خاکبرداری برای فونداسیون ساختمان ما دوباره نمایان میشوند. باید توجه نمود که این خاک قابلیت باربری ندارد و میبایست بطور کامل برداشت شود. شناختن خاک دستس بسیار آسان است، وجود قطعات و اجزای دست ساز بشر مانند آجر، موزاییک، پلاستیک و ... در خاک نشان دهنده دستی بودن خاک است.
ب) خاک نباتی: خاک های فرسوده و یا نباتی سطحی به خاکهایی گفته میشود که ریشه گیاهان در آن وجود داشته باشد این خاک برای تحمل بارهای وارده از طرف سازه مناسب نمیباشد. برای شناختن خاکهای نباتی کافی است به وجود ریشه درختان و گیاهان – برگهای فرسوده و سستی خاک توجه شود. این خاک با فشار انگشتان فرو میرود.
ج)خاک طبیعی بکر(دج): به خاکی که پس از خاک نباتی قرار دارد خاک طبیعی بکر میگویند توجه داشته باشید که همواره میبایست فونداسیون برروی خاک طبیعی بکر اجرا گردد.
تذکر: ریختن آب آهک به منظور بالا بردن مقاومت خاک دستی و نباتی به هیچ عنوان مورد تایید نمی باشد و نمیتوان خاک دستی و نباتی را با استفاده از آب آهک قابل استفاده نمود.
الف ) در زمینهایی که فاقد هرگونه رویش گیاهی است حداقل عمق خاکبرداری 15 سانتی متر میباشد .
ب ) رسیدن به خاک طبیعی دست نخورده (بکر) میبایست حتما توسط مهندس ناظر تایید شود. توجه داشته باشید که مهندسین ناظر با مشخصات خاک بکر کاملا آشنا هستند.
ج) برای آماده سازی بستر برای بتن پی ها باید ابتدا 10 سانتی متر بتن با سیمان کم ریخته شود به این ترتیب عمق خاکبرداری باید حداقل 10 سانتی متر بیشتر از عمق مورد نیاز برای پی ها باشد.
آماده سازی بستر، شفته ریزی و بتن
عنوان: آماده سازی بستر، شفته ریزی و بتن
پس از انجام خاکبرداری باید بستر خاک را برای اجرای پی آماده کنیم. برای این کار از بتن با سیمان کم ( 100 تا 150 کیلوگرم سیمان در هر متر مکعب بتن) که به بتن مِگر موسوم است استفاده می شود. به این ترتیب که روی خاک حداقل 10 سانتی متر بتن با سیمان کم می ریزیند و سپس روی آن را با ماله صاف می کنند تا برای بتن ریزی پیها آماده شود.
همچنین در صورتی که پس از خاکبرداری و رسیدن به خاک مناسب، لازم بود تا برای رسیدن به تراز کف پی ها از مصالح پر کننده استفاده نماییم و یا پیمانکار اشتباها بیش از حد لازم خاکبرداری نماید و فضای خالی بوجود اید برای پر کردن فضای خالی باید از بتن یا مصالح مناسب دیگر طبق نظر دستگاه نظارت و با هزینه پیمانکار استفاده نماید.
البته در شهر بم، برای رسیدن به عمق مورد نظر جهت اجرای بتن مگر و آغاز قالب بندی برای فونداسیون از شفته آهک استفاده میشود. استفاده از شفته آهک توصیه نمی شود اما با توجه به اینکه قیمت تمام شده آن پایین تر و بیشتر در دسترس می باشد لذا لازم است نکات زیر حتما رعایت شود تا در به دست آمدن کیفیت بهتر ما را یاری کند.
شفته ریزی:
شفته آهکی که با دوغاب ساخته و خوب عمل‌آوری شده باشد، دارای مقاومت 7 روزه معادل 5 کیلوگرم بر سانتیمتر مربع و تاب 28 روزه حدوداً 10 کیلوگرم بر سانتیمتر مربع خواهد بود که این مقاومت برای بستر پی ساختمان یا راه کاملاً مناسب میباشد.
1- آهک مصرفی میبایست حتما برای استفاده در شفته قبلا بصورت کامل شکفته شده باشد و پس از سرند شدن برای تهیه شفته مورد استفاده قرار بگیرد.
- آهک باید حتما به صورت دوغاب با خاک درشت دانه مخلوط گردد .
3- بهتر است که مخلوط شفته آهک در کنار فونداسیون ساخته شود تا براحتی بتوان آن را به داخل محل خاک برداری منتقل کرد. در شکل های بعدی اجرای صحیح و اجرای نادرست را مشاهده میکنید.
4- دقت شود که بتن مگر حتما پس از عمل آوری کامل شفته آهک و رسیدن آن به گیرش اولیه بر روی آن اجرا شود تا آب بتن توسط شفته جذب نشده و موجب پوکی بتن مگر نگردد .
5- توجه شود که بر روی شفته اجرا شده تا زمانی که شفته به مقاومت 5/1 کیلوگرم بر سانتیمتر مربع نرسیده است بارگذاری صورت نگیرد ( شفته آهکی زمانی به مقاومت 5/1 کیلوگرم بر متر مربع رسیده است که اثر کفش شما پس از راه رفتن بر روی آن باقی نماند.( برای حصول این منظور بازدید مهندس ناظر از شفته ریزی قبل از اجرای بتن مگر الزامی است .
6- باید توجه نمود که هر چه میزان رس در خاک مصرفی برای شفته بیشتر باشد میزان آهک مصرفی نیز باید بالاتر رود.
بتن مگر
بتن مگر یا به تعریفی بتن رگلاژ کف قالبندی فونداسیون در حقیقت یک بتن با مقدار سیمان کم (100 تا 150 کیلوگرم سیمان بر مترمکعب) است که جهت آماده سازی بستر خاکبرداری شده برای آرماتوربندی و صفحه گذاری اجرا میگردد توجه به نکات ذیل جهت اجرای بتن مگر الزامی است :
1- قبل از اجرای بتن مگر حتما خاک بستر را مرطوب نمایید تا آب بتن جذب خاک نگردد و کیفیت آن پایین نیاید .
2- در صورتی که بتن مگر را بر روی شفته آهک اجرا میکنید حتما توجه داشته باشید که شفته به مقاومت 5/1 کیلوگرم بر متر مربع رسیده باشد . ( شفته آهکی زمانی به مقاومت 5/1 کیلوگرم بر متر مربع رسیده است که اثر کفش شما پس از راه رفتن بر روی آن باقی نماند
3- شفته آهک میبایست قبل از اجرای بتن مگر مرطوب شده باشد تا آب بتن را جذب نکند. توجه داشته باشید زمانی که آهک هنوز جذب آب داشته باشد موجب پوکی بتن مگر میشود.
4- بتن مگر جهت پاکسازی کف و اجرای دقیقتر فاصله گذاری آرماتوربندی از کف انجام میگردد بنابراین به تمییز و یکنواخت بودن سطح آن دقت کنید تا آرماتوربندی بهتری داشته باشید.
- معمولا بتن مگر توسط دستگاههای مخلوط کن ( بتونیر ) کوچک ساخته میشود دقت نمایید که حداقل دو (2) دقیقه پس از اضافه کردن آب، بتن درون دستگاه به خوبی مخلوط شود و سپس مورد استفاده قرار بگیرد.
6- بعد از ریختن بتن مگر با توجه به دمای هوا حدود 10 ساعت سطح آن را مرطوب نگه دارید(با پاشیدن آب) و بعد از گذشت یک (1) روز می توانید عملیات بعدی را شروع کنید و روی بتن مگر راه بروید
قالب بندی فنداسیون با آجر
عنوان: قالب بندی فنداسیون با آجر
بعد از اینکه بتن مگر ریخته شد و مقاومت لازم را بعد از یک روز به دست آورد اگر از قالب مدفون (آجر چینی) استفاده می شود نوبت به قالب بندی پی ها می رسد.
در بم برای قالب بندی پی از آجر استفاده میشود. رعایت نکات زیر در قالب بندی برای هر چه بهتر اجرا شدن پی مفید است.
1- یکنواخت بودن آجرچینی پی و ایجاد سطح صاف و بدون خلل و فرج برای پی ها مفید و بلکه لازم است.
2- مقاومت آجر چینی، در صورتی که پشت آن خاک دستی (خاک نا مناسب) باشد اهمیت زیادی دارد چرا که نیروی خاک به سمت داخل باعث شکسته شدن قالب آجری خواهد شد.
- همچنین درصورتی که پشت آجرچینی خالی است مقاومت قالب آجری اهمیت زیادی دارد به طوری که باید وزن بتن و نیروی لرزاندن (ویبره) بتن و وزن کارگر را تحمل کند. در صورتی که دیوار آجری در حین بتن ریزی دچار شکستگی و جابجایی شود باعث تخریب پی خواهد شد. بازسازی دیواره و توقف عملیات بتن ریزی و ایجاد پیوستگی بین بتن قدیم و جدید هزینه های زیادی به دنبال خواهد داشت.
4- درصورتی که امکان داشته باشد خیلی خوب است که یک لایه نازک سیمان کاری روی قالب آجری صورت گیرد. این کار برای کسب مقاومت بتن و عملکرد خوب آن بسیار مناسب است.
5- اگر لایه سیمان کاری صورت نگرفت حتما باید روی قالب آجری یک لایه پلاستیک ضخیم و مناسب برای جلوگیری از جذب آب بتن توسط آجر کشیده شود.
تذکر: قالب بندی نکردن پی و استفاده از دیواره خاکی به جای قالب فقط در صورتی مجاز است که اولا خاک غیر ریزشی باشد (به مرور دانه های خاک داخل پی نریزند) و ثانیا خاکبرداری بسیار تمیز و دقیق صورت گرفته باشد و دیواره خاک صاف باشد. با توجه به نحوه عملیات خاکبرداری و پی کنی که در شهر وجود دارد تقریبا استفاده نکردن از قالب آجری غیر مجاز است.
بیاموزیم: قالب بندی فلزی بهترین نوع قالب بندی می باشد. البته نکات و پیشبینیهای لازم برای استفاده از قالب فلزی از جمله، اضافه خاکبرداری برای بستن قالب، پر کردن پشت پی بعد از باز کردن قالب با پرکنندههای مناسب و دسترسی کم به قالب فلزی باعث میشود که استفاده از قالب فلزی در شهر بم استقبال چندانی نداشته باشد.
6- در صورت نیاز و تمایل میتوان پس از گیرش اولیه بتن فونداسیون و با اطلاع مهندس ناظر ساختمان نسبت به جمع آوری قالببندی آجری برای استفاده مجدد آجر آن در ساختمان اقدام نمود.