ایمنی در حفاری به همراه چک لیست
در زمان عملیات ساخت وساز ، عملیات حفاری و گود برداری خطرات بسیاری را بدنبال دارد به طوری که این نوع فعالیت ها حوادث منجر به فوت بسیاری بوقوع پیوسته است . طی سالهای اخیر در صنایع مختلف کشور و همچنین ساخت و ساز واحدهای مسکونی و تجاری بدلیل عدم توجه کافی به مقررات فنی و ایمنی این عملیات ، شاهد مرگ صدها نفر از کارگران و حتی ساکنین مجاور اینگونه عملیاتها بوده ایم .
آیا می دانید ؟
از هر پنج نفر فوت شده در محیطهای کاری ، یکی از آنها کارگران شاغل در زمان ساخت و ساز بوده اند.میزان عملیات حفاری 112% بیشتر از میزان تلفاتی است که در عملیا تهای دیگر زمان ساخت و ساز وجود دارد.
شخص ذیصلاح (لایق):
فردی است که توانایی تشخیص خطرات بالقوه و بالفعل موجود در محیط یا شرایط کاری غیر ایمن را داشته و همچنین مجوز لازم بمنظور انجام فوری اصلاحی برای حذف آنها را دارد.
صلاحیت های شخص ذیصلاح:
مسئو لیتهای شخص ذیصلاح :
· آگاه و آشنا کردن کارکنان نسبت به انجام دادن حفاری به شکل ایمن
· بازرسی روزانه از محل حفاری شده
· افزایش تعداد بازرسیها در صورت تغییر شرایط موجود
· تعیین محل و موقعیت فیزیکی حفاری
انواع خطرات پیرامون عملیات حفاری
10. خاک و سنگهای سست
11. سقوط
12. ریزش و فروریختن
1. موانع سطحی
شامل تمام تجهیزات ، مواد ، لوازم ، تاسیسات دائمی همچون ساختمانها و جاده ها ، درختان ، سنگها ، لوله کشیها و دیگر اشیای موجود میباشد .
تمهیدات:
باید کلیه اشیاء زائد از قبیل ضایعات ساختمانی ،آهن الات ، تجهیزات اضاغی و ... که ممکن است مانع از انجام کار شده و یا موجب بروز حوادث شوند ، از زمین مورد نظر خارج گردند.
2. سرویسهای جانبی
به دو دسته تقسیم می شوند :
زیر زمین
بالای زمین
تمهیدات:
موقعیتهای آنها باید تعیین ، مورد بررسی و شناسایی قرارگردد.
در صورت نیاز آنها را مرتب کنید که این امر توسط افراد ذیصلاح با همکاری سازمانهای ذیربط ، نسبت به تغییر مسیر دائم یا موقت و یا قطع جریان آنها اقدام گردد.در صورتی که تغییر مسیر یا قطع جریان امکان پذیر نباشد ، باید با همکاری سازمانهای مربوطه و به روش مقتضی نسبت به حفاظت ، آنها اقدام شود. حفاری باید به روشی صورت گیرد که سرویسهای جانبی یا کارکنان مشغول به کار در معرض خط قرار نگیرند.
روشهای حفاظتی
3. راههای ورودی و خروجی
شامل پلکان ، نردبان یا پله های متحرک می باشد . که با توجه به ضرورت ورود و خروج کارکنان در محل حفاریهای با عمق بیش از 120سانتیمتر باید حداکثر فاصله 760سانتیمتر باشد
4. رفت و آمد و سائط نقلیه
باید ترافیک اطراف محل حفاری کنترل شود و همچنین علائم هشدار دهنده را به طوری قرارداد تا حدود محل حفاری و گودبرداری شده مشخص شود. در صورت حفاری در شب باید کارکنان مشغول بکار از جلیقه های ایمنی منعکس کننده استفاده کنند.
5. خطر انباشت خاک و مصالح
در صورت انباشتن خاکهای حاصل از گود برداری و یا مصالح ساختمانی در مجاورت گود ، باید ضمن رعایت فاصله مناسب از لبه حفاری ، نسبت به تامین پایداری دیواره های محل حفاری شده اقدام گردد.
خاک و مصالح حاصل از گودبرداری نباید در فاصله کمتر از 60 سانتیمتر از لبه گود ریخته شود.
هیچ کس زیر خاکهای در حال حمل اجازه کار کردن ندارد. مهچنین ضروری است که کارکنان در هنگام تخلیه و بارگیری آن ، دور از محل مورد نظر قرارگیرند.
6. تجهیزات متحرک
در صورتی که تجهیزات و ماشین آلات متحرک در کنار محل یا گود برداری مشغول بکار هستند باید لبه محل حفاری بوسیله علائم هشدار دهنده مشخص شوند .
در محل گود برداری های عمیق و وسیع ، باید یک نفر مسولیت نظارت بر ورود وخروج کامیونها و ماشین آلات سنگین را عهده دار باشد .
تمهیدات :
از علائم هدار دهنده ذیل جهت کاهش ریسک استفاده نمایید:
7. خطرات اتمسفری
حفاریها و گود برداریهایی که عمق آنها بیشتر از 120سانتیمتر هستند و جاهائی که خطرات اتمسفری وجود دارد باید اقدامات احتیاطی در مورد کاهش اکسیژن محیط را به عمل آورد و نسبت به تهیه دستگاه تنفسی یا تهویه مناسب محل مورد نظر اقدام نمود.
زمانیکه غلظت گازهای سمی و قابل لشتعال بیشتر از 100% باشد بایستی سیستم تهویه یا دیگر وسائل تامین هوای تنفسی برای کارکنان در معرض خطر پیش بینی شود. باید در زمان حفاری و گود برداری اطلاعات کافی نسبت به گازهای اطراف محل مذکور داشت. گاز سنج باید توسط افراد ذیصلاح و وسایلی که بطور مناسب کالیبره و طبق دستورات کارخانه سازنده تعمیر و نگهداری صورت گیرد.بهتر است دستگاه دستگاه مربوطه دارای آلارم هشدار دهنده دیداری و شنیداری و در صورت نیاز گاز سنجی محیط تا کاهش سطح آلاینده و رسیدن به یک حد مجاز باید ادامه پیدا کند.
8. تجمع آب
کارکنان نباید در محلهائی که احتمال تجمع آب در کانال وجود دارد کار کنند بجز در شرایطی که احتیاطات لازم بمنظور حفاظت کارکنان از خطرات موجود صورت گیرد.
اگر آب بوسیله دستگاههای برقی مانند الکتروموتور و نظایر آن تخلیه و جابجا می شود ، بازرسی از سالم بودن و در دسترس قرار داشتن دستگاه مذکور باید توسط فرد آموزش دیده و ذیصلاح صورت گیرد. اگر در هنگام حفاری و گود برداری به آب سطحی برخورد کردید مسیر جریان را در صورت امکان تغییر دهید و یا از وسایل مناسب جهت جلوگیری از ورود آب سطحی به کانال استفاده شود. برای سیلابهای احتمالی در فصل بارانی ،باید توسط مدیر پروژه بمنظور تعیین احتیاطهای لازم و همچنین بازرسیهای مجدد اقدامات مناسب صورت گیرد.
9. ساختمانها و سازه های همجوار
در صورتیکه در عملیات گود برداری و خاک برداری احتمال بروز خطر برای پایداری دیوارها ، ساختمانهاو سازه های مجاور وجود داشته باشد. در زمان حفاری نزدیک معابر عمومی و سازه هایی که لازم را ندارند بایستی از یک سیستم نگهدارنده محافظ استفاده شود.اگر حفاری پائین از سطح فوندانسیون دیوار و ساختمان انجام می گیرد بدلیل وجود خطر برای کارکنان نباید بجز در مواردی ذیل اجازه کار صادر شود:
10. خاکها و سنگهای سست و ناپایدار
قبل از اینکه عملیات خاکبرداری و حفاری شروع شود ، باید زمین موردنظر از لحاظ استحکام و جنس خاک دقیقاً مورد بررسی قرار گیرد.در خاکبرداری های با عمق بیش از 120سانتیمتر که احتمال ریزش یا لغزش دیواره ها وجود دارد ، باید یا نصب شمع ، سپر و مهارهای محکم و مناسب نسبت به حفاظت دیواره ها اقدام گردد، مگر آنکه شیب دیواره ها از زاویه شیب طبیعی کمتر باشد.
این حفاظت شامل :
11. خطر سقوط
برای جلوگیری از بروز خطرهایی نظیر پرتاب سنگ ، سقوط افراد ، مصالح ساختمانی ، ماشین آلات و دیگر اشیاء به داخل محل حفاری شده که پیامدآن برخورد اجسام ، وسایل و ماشین آلات حفاری و خاکبرداری با کارگران است ، باید اطراف محل حفاری و خاکبرداری به شکلی مناسب و ایمن حصار کشی و محافظت شود.
بمنظور جلوگیری از سقوط افراد و دیگر وسایل و اشیاء که احتمال افتادن در محل گود برداری وجود داشته باشد یاید موارد زیر رعایت شود :
12. ریزش و فرو ریختن
جدا شدن یک قسمت از خاک یا مواد تشکیل دهنده دیواره کناری محل حفاری شده و افتادن یا غلطیدن آنها به داخل گود را ریزش می گویند.
دلایل ریزش :
ملاحضات عمومی :
تعریف خاک :
خاک مخلوطی از سنگ ، آب ، هوا و دیگر مواد گوناگون است . در خاک عموماً فضاهای خالی وجود دارد که غالباً با آب پر می شوند. خاک از تجزیه سطحی سنگها در اثر عوامل جوی و بیولوژیکی ایجاد می شود و معمولاً روی سنگها در قرار گرفته و آنرا می پوشانند. در نقاطی که تجزیه شیمیایی کم و شکستگی خاک زیاد است ممکن است خاک به معنی واقعی وجود نداشته باشد.
وزن خاک :
سنگ جامد وزنی معادل وزنی معادل 167 پوند بر فوت مکعب دارد. بنابراین وزن یک فوت مکعب از خاک تقریباً نصف وزن سنگ که حدود 83پوند است ؟ وزن دارد . پس از محاسبه مشخص گردیده که حجم یک متر مکعب نمونه از خاک بیش از 3000پوند یا 1500کیاو گرم وزن دارد.
صخره ای پایدار
خاک از مواد معدنی جامد طبیعی تشکیل شده است که می توان آنرا بشکل عمودی حفاری کرد و در زمان حفاری بصورتی بوده که بدون تغییر شکل و ریزش باقی می ماند.
طبقه بندی خاک :
نوع A
خاک چسبنده با مقاومت فشاری محدود نشده (نیرو در واحد سطح در حالتی که خاک تحت فشار دچار شکست می شود و آن توسط آزمایش خاک مشخص می شود.) مساوی یا بیشتر از 144% کیلو پاسکال است از قبیل رس ، رس سیلتی ، رس ماسه ای ، آهک رسی ،و همچنین کلیچ و زمین یا خاک سفت بعنوان خاکهای سمینته شده نوع Aحساب می شوند.
نوع B
خاک چسبنده با مقاومت فشاری محدود نشده بیشتر از 48و کمتر از 144کیلو پاسکال.
نوع C
خاک چسبنده با مقاومت فشاری محدود نشده 48کیلو پاسکال یا کمتر
سیستمهای حفاظتی :
سیستمهای حفاظتی بنحوی طراحی شده اند که کارکنان رادر برابرخطر ات موجود در عملیات حفاری از جمله خطر ریزش دیواره های محل گود برداری شده محافظت می کند.
این سیستمها غیر از موارد ذیل میبایست در بقیه حالات و شرایط کاری مورد استفاده قرارگیرند:
انواع سیستمهای حفاظتی :
شیبدار
نیمکتی شکل (پله ای)
شمع کوبی یا سپر گذاری
مسائلی که در هنگام تکمیل پروانه کار حفاری باید به آن دقت کرد :
-رئیس واحد---معاونین واحد ---سرپرست شیفت
سرپرست گروههای تعمیراتی ماننده برق ، مکانیک ، ابزار دقیق و ...
سرپرستهای نوبتکاری گروههای فوق
تبصره (1) :
درغیاب افراد فوق کشیک ارشد تعمیرات شرکت مربوطه مجاز به امضاء بعنوان مسئول انجام کار می باشد.
تبصره (2) :
درصورت واگذاری کار به پیمانکار ، افرادی که از طرف دستگاه نظارت مجاز به اجرای کار می باشند واز طرف اداره ایمنی گواهی لازم را دریافت نموده اند.
تذکر : برای کارهای گرم مقدار گاز نباید بیش از 5%LEL و برای کارهای سرد نباید بیش از 20%LEL باشد.
نمونه ای از بازرسی روزانه :
شرایط سطح
وضعیت شیب یا نیمکتی بودن دیواره کناری و سطح محل گود برداری
شمع کوبی چوبی و سپرگذاری
ورودیها و خروجیها
سرویسهای جانبی موجود
آب و هوا
لوازم استحفاظ فردی
چک لیست حفاری
چک لیست حفاری می بایست بوسیله افراد ذی صلاح کامل شود .
موقعیت محل گود برداری : | ||
تاریخ : | ساعت : | نام بازرس : |
نوع خاک : | ||
طبقه بندی خاک : | عمق حفاری : | عرض حفاری : |
نوع سیستم مورد استفاده قرار گرفته : |
به پاسخهای بله ، خیر و بی مورد سوالات زیر جواب دهید .
1/ بازرسی عمومی محیط کار |
1) آیا محل حفاری ، ساختمانها ، سازه های مجاور و سیستمهای حفاظتی توسط یک فرد ذی صلاح روزانه قبل از شروع کار بازرسی می شود ؟ |
2) آیا شخص ذی صلاح توانایی جابجایی فوری کارکنان را از محل حفاری دارد ؟ |
3) آیا موانع سطحی از محل حفاری شده دور و یا بشکل مناسب نگهداری و محافظت شده اند ؟ |
4) آبا کارکنان در برابر سنگهای سست بشکل مناسب محافظت می شوند ؟ |
5) آیا کلیه کارکنان از لوازم استحفاظ فردی بشکل مناسب استفاده می کنند ؟ |
6) آیا وسایل مواد زاید و دستگاها در فاصله 60سانتیمتری لبه محل گود برداری شده قرار گرفته اند ؟ |
7)آیا از سیستمهای هشدار دهنده بشکل مناسب در جاهایی که وسایل متحرک در نزدیک لبه گود کار می کنند و استفاده می شود ؟ |
8)آیا از کارکردن کارکنان زیر بارهای معلق جلوگیری می شود ؟ |
2/ سرویسهای جانبی |
1) آیا موقعیت آنها مشخص و معین شده است ؟ |
2) آیا موقعیت دقیق سرویسهای جانبی علامت گذاری شده است ؟ |
3/ وسایل ورود وخروج |
1)آیا در جاهایی که عمق حفاری بیشتر از 120سانتیمتر است برای هر 750سانتیمتر طول راه های ورود وخروج تعبیه شده؟ |
2) آیا نردبانهای استفاده شده ایمن و حدود 100سانتیمتر بالاتر از لبه گود است ؟ |
3) آیا محل ورود وخروج بوسیله افراد ذی صلاح طراحی شده است ؟ |
4/شرایط رطوبتی |
1) آیا احتیاط و توجهات لازم و مناسب بمنظور حفاظت کارکنان نسبت به تجمع آب صورت می گیرد ؟ |
2) آیا برنحوه کار دستگاهای جابجا کننده آب بوسیله افراد ذی صلاح نظارت می شود ؟ |
5/ خطرات اتمسفری |
1) آیا هوای موجود در محل حفاری در برابر خطرات اتمسفری احتمالی مثل کمبود اکسیژن ، مواد قابل اشتعال یا دیگر آلایندههای مضر ، اندازه گیری می گیرد ؟ |
2) آیا گاز سنجی در دفعات مختلف بمنظور مطمئن شدن از ایمن بودن اتمسفر انجام می شود ؟ |
3) آیا کارکنان آموزش لازم بمنظور استفاده از لوازم فردی و یا دیگر وسایل امداد و نجات را دیده اند ؟ |
6/ سیستمهای نگهدارنده و محافظ |
1) آیا مواد و دستگاهای مورد استفاده در سیستمهای نگهدارنده بر اساس آنالیز خاک ، عمق خاک و بارهای قابل انتظار انتخاب می شوند ؟ |
2) آیا مواد و دستگاها ی معیوب از سرویس خارج می شوند ؟ |
3) آیا مواد و دستگاها ی مورد استفاده در سیستمهای حفاظتی و بازرسی در یک شرایط خوب نگهداری می شوند / |
4) آیا سپر گذاری بمنظور ریزش دیواره های کناری صورت گرفته است ؟÷ |
5) آیا از کار کردن کارکنان در زمان جابجایی سیستم سپر گذاری جلوکیری بعمل آمده است ؟ |
استفاده از ماشین حفاری (بیل مکانیکی ) در عملیات امداد و نجات :
نکات قابل ارائه در TOOLS BOX MEETING
عواملی چون نامناسب بودن شمع کوبیها ، شیب بندی نامناسب دیواره ها ، آنالیز ضعیف خاک ، خراب بودن مواد استفاده شده در سپرگذاری ها ، شرایط آب و هوا و لرزشها باعث ریزش می شود .
اولین مرحله تعیین موقعیت سرویسهای جانبی و یا دیگر مواردی است که در زیر خاک دفن شده اند . استفاده از لوازم استحفاظ فردی مناسب در تمام زمان عملیات حفاری بخصوص استفاده از کلاه ایمنی ، کفش ایمنی و چکمه های ایمنی بمنظور حفاظت از سر و پا الزامی می باشد.
دیواره های محل حفاری باید با توجه به نوع خاک یا نسبت مناسب شیب دار شوند. در جاهایی که حفاری بشکل عمودی صورت می گیرد نیاز است از سیستم حفاظتی مناسب مثل سپر گذاری استفاده شود.
مواد انباشته شده در نزدیک محل حفاری شده می تواند فشاری روی دیواره های کناری را افزایش دهد. لرزشی که از حرکت وسائط نقلیه یا دیگر وسایل مثل ماشینهای شمع کوبی در کنار محل حفاری ایجاد می شود می تواند اثر منفی در استحکام خاک داشته باشد و بواسطه شل و سست کردن خاکهای دیواره ، خطر ریزش را افزایش دهد. سیستمهای حفاظتی روزانه توسط شخص ذیصلاح بازرسی شوند .
بمنظور ورود وخروج سریع باید پله هایی ایمن و مناسب در محل قرار داده شود و فاصله بین آنها نباید بیشتر از 750 سانتیمتر باشد در ضمن ارتفاع نردبانها باید از لبه محل حفاری حدود 1 متر باشند .