آجر

آجر

   

تعریف نما :

نما عنصری است که امروزه جزء جدائی ناپذیر از بدنه شهری محسوب می گردد مانند دیگر پدیده های معماری دارای تاریخچه است که در اینجا مورد مطالعه قرار می گیرد .
طبیعی است که نما به مفهوم عام خود در طراحی معماری که تصویر علمی ساختمان در یکی از جهات چهارگانه می باشد مورد نظر ما نیست منظور از نما ضلعی از ساختمان است که در معرض دید عموم و در تماس با فضاهای عمومی شهر قرار می گیرد ، نقش نما تفکیک زندگی خصوصی از زندگی شهر است ، سیما و زیبائی شناسی نمای ابنیه انحصاری و انفرادی نیست ، نماها تعریف کننده فضای خیابان و یا میدان هستند و به همین دلایل است که نما از حساسیت و اهمیت بیشتری برخوردار است .
با توجه به مصوبه سال ۱۳۶۹ شورای عالی شهرسازی و معماری ، وزارت مسکن و شهرسازی ، وزارت کشور موظف به تهیه و ابلاغ ضوابط و مقررات نمای شهری ظرف ۱ ماه بوده که این کار ظرف ۱۸ سال گذشته صورت نگرفته است و این کار باعث آزاد گذاشتن دست مالکان در اعمال سلیقه های شخصی و هنرنمایی اغراق آمیز طراحان شده است تا دست به دست یکدیگر نمای شهرها را به زشت ترین و بی هویت ترین نماها تبدیل کنند .

پس از بررسی روند شکل گیری سیمای شهر تهران و ضوابط و مقررات ساختمانی موجود و پیشینه طرح ، شناسائی ناهنجاریهایی که سیمای کنونی شهر را به این شکل درآورده اند صورت گرفته است و سرانجام با توجه به یافته ها و مسائل بررسی شده ، معیارهای کلی و ضوابط ساخت و ساز و مسائل تاثیرگذار بر شکل گیری نماهای شهری ارائه گردیده است .

مواردی که باعث اغتشاش و ناهماهنگی در بدنه شهری می شوند به شرح زیر می باشند :
الف) اعمال سلیقه و دخالتهای غیرکارشناسانه شامل :
۱- حکمیت فرهنگ ساخت و ساز غیرحرفه ای (بساز بفروشی)
۲- اعمال سلیقه مالک یا کارفرما
۳- عدم استفاده از نظریات کارشناسان معمار در طراحی و اجرا
۴- هنرنمایی اغراق آمیز برخی از طراحان
ب) ضعف تئوریک :
۱- عدم آگاهی به اصول معماری ایران
۲- عدم به کارگیری مدولاسیون
ج) ناهنجاریهای مربوط به عدم رعایت اصول طراحی بنا
۱- عدم همخوانی فرم و کاربری
۲- الحاقات زائد و غیراصولی
۳- استفاده از گرایش های معماری بی ارزش و بی هویت

ضرورت موضوع
عدم وجود ضوابط و مقررات قابل درک که بتواند به شناسائی فضاها و مناطق مختلف شهر به صورت هویتهای مستقل کمک کند ، آنقدر اغراق آمیز است که نوعی وحدت بصری بیمارگونه و گسترده در تمامی نقاط شهر را موجب شده است.
در آستانه جامعه مدنی نیاز به ساماندهی نما شدیداً احساس می گردد و این مهم فقط با هماهنگی دست اندرکاران ساخت و نگهداری شهر و بناهای آن میسر می گردد ، زندگی را نباید این طرف و یا آن طرف یک نما دید ، در داخل زندگی خصوصی و در بیرون زندگی عمومی در جریان است ، زندگی جمعی اگر مهمتر از زندگی فردی نباشد از آن کم اهمیت تر نیست.

ضوابط و مقررات نمای شهری ـ مصوب مورخ ۲۸/۸/۶۹
۱- کلیه سطوح نمایان ساختمانهای واقع در محدوده و حریم شهرها و شهرکها که از داخل معابر قابل مشاهده است ، اعم از نمای اصلی و نماهای جانبی ، نمای شهری محسوب می شود ، لازم است با مصالح مرغوب به طرز مناسب، زیبا و هماهنگ نماسازی شود .
۲- صدور گواهی پایانکار ساختمان مشروط به انجام نماسازی نماهای اصلی و جانبی است
طراحی عناصر و جزئیات ساختمان
نمای ساختمان ترکیبی از سه قسمت می باشد .
۱- نشست ساختمان بر زمین : قسمت تحتانی ساختمان که بر روی زمین قرار میگیرد و می بایست به گونه ای طراحی شود که ضمن هماهنگی با مجاورین استقرار ساختمان بر روی زمین را تقویت کند .
۲- بدنه ساختمان : درب ورودی و دسترسیها ، ابعاد پنجره ها ، هماهنگی و بافت مصالح مورد استفاده با در نظر گرفتن فرورفتگی و پیش آمدگی و تاثیر مثبت از محیط و نمای املک مجاور در نما مشخص شود .
۳- خط آسمان : نحوه اتصال و ارتباط بدنه بنا با افق در مقیاسی که خوانایی بنا را برای ناظر تثبیت نماید.

طراحی نمای مناسب و هماهنگ تحت تاثیر عناصر و جزئیات ساختمانی :
۱- هماهنگی مصالح
۲- هماهنگی بافت و رنگ
۳- هماهنگی (پیشانی)
۴- هماهنگی بالکنها و بیرون زدگی ها
۵- هماهنگی نرده ها و دیوارهای محصور کننده

۱- نحوه ارائه نقشه نما جهت ارائه طرح و بررسی در کمیسیون نما :
۱- نقشه معماری مصوب و نقشه معماری وضع موجود ارائه گردد
۲- طرح نما با مقیاس ۵۰/۱ در پنج نسخه (کلیه نماهای مشرف به گذر )
۳- درصورت شمالی بودن و یا دوبر بودن نمای دیوار مشرف به گذر نیاز است
۴- پلان*های پوسته نما بویژه در قسمت برگذر ترسیم گردد (فرورفتگی و پیش آمدگی در نما مشخص باشد)
۵- کلیه نقشه ها دارای نام و نام خانوادگی مالک ، شماره پرونده ، پلک ثبتی ، آدرس ملک ، نام طراح و مهر شرکت باشد.
نحوه طراحی ساختمان متناسب با اقلیم :
طراحی معماری ساختمان باید حتی الامکان همساز با اقلیم باشد به نحوی که از شرایط مطلوب طبیعی حدکثر استفاده به عمل اید . برخی عوامل به شرح زیر می باشد :

جبهه های مطلوب به لحاظ نورگیری :
فضاهای اصلی باید رو به جبهه های مطلوب ساختمان قرار گیرد . جبهه های مطلوب به ترتیب اهمیت عبارتند از : جنوب ، شمال ، شرق و درصورت ضرورت با تمهیدات لازم در غرب ، استقرار فضاهای اصلی رو به جنوب باعث می شود تا بتوان بخشی از نور و گرمای موردنیاز ساختمان در اوقات سرد را از طریق تابش آفتاب به داخل تامین نمود .

جدارهای نورگذر :
جدارهای نورگذر شامل پنجره ها ، نورگیرها ، و مشابه آن باید از قاب های مرغوب و بدون درز مستقیم و با حداقل نشت هوا باشند . استفاد ه از شیشه های دو جداره و یا دو قاب موازی برای این سطوح به ویژه برای پنجره ها توصیه می شود .

سایه بانها :
سایه بانها برای کنترل میزان تابش آفتاب به سطوح نور گذر ساختمان به کار می رود . استفاده از عایق حرارت در پوسته خارجی ساختمان سبب می شود که حرارت حاصل از منابع گرمایشی طبیعی نظیر انرژی تابشی خورشید ، گرمای حاصل از سکنین و گرمای حاصل از وسایل الکتریکی در فضای داخل باقی بماند و به عنوان منبع گرمایش کمکی مورد استفاده قرار بگیرد. به همین منظور باید سایه بان با عمق مناسب در این مناطق تعبیه گردد . منظور از عمق مناسب سایه بان ، عمقی است که در اوقات گرم سال از تابش خورشید به داخل ممانعت به عمل اید و در اوقات سرد برای استفاده از گرمای تابشی خورشید امکان ورود تششع خورشید به داخل فراهم شود .
۲- به منظور دستیابی به یک نمای مطلوب، جنس و رنگ سنگ مصرفی از اهمیت بسزایی برخوردار است و موارد زیر در طرح نما لحاظ گردد .
۱- عکس ازساختمان ومجاورین از کلیه نماها (درصورت احداث)
۲- در طرح ارائه شده جنس و رنگ کلیه مصالح مشخص گردد و درصورت نیاز نمونه مصالح ارائه شود (رنگ کلیه پروفیل ها و رنگ شیشه ها نیز مشحص گردد)
۳- حداقل دو نوع مصالح (رنگ ـ جنس) برای نماها در نظر گرفته شود
۴- مصالح نما باید اتصال کافی و مناسب با بدنه و سازه داشته باشد تا از خطر ریزش جلوگیری به عمل اید.
۵- کلیه سطوح خارجی ساختمان ، به لحاظ ایمنی و زیباسازی منظر شهری ، باید در شرایط مناسب نگهداری شوند.
۳- سقفها
۱- در ساختمانهای با سقف شیبدار دسترسی اساسی به بام مشخص باشد
۲- شیب بام در ساختمان های شیبدار حدود ۲۵ درصد در نظر گرفته شود
۳- راس شیب بام بصورت شکسته در نظر گرفته شود

۴- در ساختمانهای با سقف شیبدار محل قرارگیری کولرها در بام مشخص و در پلانها و مقاطع دیده شود
۵- بارانگیر در ساختمانهای عادی (بدون شیب سقف) مدنظر و در مقاطع دیده شود (متناسب با همسایه و حدکثر تا ۹۰ سانتیمتر)
۶- ساختمانهائی که در محدوده سقف های شیبدار می باشد ولی پروانه قدیمی دارند و اجرا شده است سقف شیبدار غیر اساسی با پوشش سفال یا روف تایل اجرا گردد.
۷- سقفهای شیبدار باید به نحوی طراحی و اجرا گردد که از ریزش برف ، یخ یا اجزای سقف از ارتفاع جلوگیری شود .

۴- اندازه و ابعاد پنجره ها با توجه به مبحث ۴ و مبحث ۱۹ (انرژی) مقررات ملی ساختمان و آئین نامه ۲۸۰۰ زلزله طراحی و براساس اصول فنی لحاظ گردد. رعایت موارد زیر در نمای ساختمانها الزامی می باشد .
۱- از شیشه رفلکس استفاده نشود
۲- فاصله پنجره ها از زیر سقف تمام شده حداقل ۲۰ سانتی متر در نظر گرفته شود
۳- مشخصات کلیه درها و پنجره ها باید با استانداردهای ملی مطابقت داشته باشد .
۴- استفاده از درب و پنجره با ابعاد مدولار و تولید صنعتی در ساختمان رعایت گردد .
۵- در فضاهای اقامت ، سطح شیشه الزامی ، حداقل یک هشتم سطح کف می باشد ، مگر آنکه پنجره ها تنها در یک دیوار تعبیه شده باشد و فاصله آن دیوار با دیوار مقابل بیش از ۵/۴ متر باشد که در اینصورت یک هفتم سطح کف ، الزامی خواهد بود .
۶- در فضاهای اقامت در صورتی که لبه بالای پنجره ها غیر از نورگیر سقف شیبدار در ارتفاع زیر ۱۰/۲ متر قرار گرفته باشد ، سطح الزامی شیشه شفاف یک ششم سطح کف است ، مگر آنکه کلیه دریچه ها نیز در یک دیوار تعبیه شده باشد و فاصله آن از دیوار مقابل بیش از ۵/۴ متر باشد ، دراینصورت سطح الزامی شیشه ، یک پنجم کف فضا است .
۷- در مواردی که تامین نور به صورت طبیعی صورت گیرد ، حداقل سطح شیشه در
راه پله ها ۹/۰ مترمربع به ازای هر طبقه می باشد .
۸- استفاده از اجزای ساختمانی به صورت صنعتی و مدولار ، با رعایت استانداردها و مقررات ملی ساختمان ، توصیه می شود. ضوابط مربوط به در و پنجره صنعتی و با ابعاد مدولار در مبحث الزامات عمومی ساختمان (مبحث ۴) آورده شده است.

۵- پروفیل ، نرده و شیشه
۱- پیلوت بصورت یکسره باز و از نرده روی دیوار با ارتفاع ۸۰ سانتی متر استفاده شود و نرده دارای طراحی مناسب باشد
۲- در بالکن ها و لبه بام از نرده استفاده نگردد(استفاده از نرده در لبه دست انداز منوط به طراحی مناسب تا ۳۰ سانتیمتر بلامانع است )
۳- حداقل ارتفاع جانپناه بالکن ها در محفظه های آفتابگیر و جانپناه حیاط های داخلی باید ۱۰/۱ متر باشد .
۴- در طرح ارائه شده تناسب پنجره و درب پیاده و سواره در نظر گرفته شود
۵- در استفاده از انواع شیشه های مات ، آجر شیشه ای و پلاستیک ، باید سطحی که نور معادل شیشه شفاف الزامی را تامین کند ، جایگزین گردد .

۶- جزئیات اجرائی
۱- درصورت نیاز و طراحی خاص بعضی از قسمتها جزئیات اجرائی ارائه گردد.

برگرفته شده از سایت : http://www.naghsh-negar.ir

آجر چیست(تیک دکور)

آجرها گروهی از مصالح می‌باشند که به صورت صنعتی تولید و جایگزین سنگ شده‌اند و در حقیقت سنگی ساخته دست بشر می‌باشند، سنگی دگرگون که از تغییر وضعیت خشت پدید می‌آید. این گروه از مصالح که اولین تولید صنعتی و انبوه مصالح ساختمانی به دست بشر به شمار می‌آیند بر اساس نوع مواد اولیه، روند تولید و محل مصرف به انواع متنوعی تقسیم می‌شوند. آجرهای رسی که اولین و فراوان‌ترین آنها می‌باشند قدمت چند هزار ساله دارند. با پیشرفت تکنولوژی و علم شیمی انواع بی‌شماری از آجرها با کیفیت‌های مختلف ابعاد و شکل ظاهری متنوع راه بازار مصرف شده‌اند.

2-  تاریخچه‌ی آجر:

آجر از قدیمی‌ترین مصالح ساختمان است که قدمت آن بنا به عقیده‌ی برخی از باستان‌شناسان به ده‌هزار سال قبل از میلاد می‌رسد. در کتاب مقدس (Bible) در قسمت عهد عتیق (Old Testament) در مورد مردم بابل که برای رسیدن به خدا، برجی با آجر ساختند، سخن گفته شده است و همچنین در مورد مردم اسرائیل که به اجبار فاتحین مصر آجر بدون پوشال ساختند حرف به میان آمده.آجر در ایران نیز در آتشکده‌های زرتشت بسیار مورد استفاده قرار گرفته و مدت آن به 6000 سال قبل می‌رسد. بقایای کوره‌های سفالی و آجرپزی در شوش و سیلک کاشان که تاریخ آن به هزاره‌ی چهارم قبل از میلاد می‌رسد، پیدا شده است.

واژه‌ی آجر (معرب آگور فارسی) بابلی است ونام خشت‌هایی بوده که بر روی آن‌ها منشورها، قوانین و نظایر آن را می‌نوشته‌اند. گمان می‌رود نخستین بار از پخته‌شدن خاک دیوارها و کف اجاق‌ها به پختن آجر پی برده باشند. کوره‌های آجرپزی ابتدایی نیز بی‌گمان از مکان‌هایی تشکیل می‌شده که در آن لایه‌های هیزم و خشت متناوباً روی هم چیده می‌شدند. در ایران باستان ساختمان‌های بزرگ و زیبایی بنا شده‌اند که پاره‌ای از آنها هنوز پابرجا هستند، نظیر طاق کسری در غرب ایران قدیم، عراق فعلی. بعدها نیز ساختمان‌هایی مانند آرامگاه شاه اسماعیل سامانی، گنبد کاووس و مسجد جامع اصفهان را با آجر ساختند. پل‌ها و سدهای قدیمی را نیز با آجر بنا می‌کرده‌اند که از آنها می‌توان پل‌های دختر، سد کبار در قم و غیره را نام برد.

فن استفاده از آجر آسیای غربی به سوی غرب، به مصر و سپس روم و آنگاه به سمت شرق، به هندوستان و چین رفته است. در سده‌ی چهارم میلادی اروپاییان شروع به استفاده از آجر کردند ولی پس از مدتی، این کار از رونق افتاد و رواج مجدد آن از سده‌ی 12 میلادی، ابتدا از ایتالیا شروع شد و بعد فرانسه و سپس آلمان و آخر سر کشورهای دیگر از آجر در بناهای خود بهره بردند.

در ایران، هرجا سنگ کم ولی خاک خوب در دسترس بوده است، آجرپزی و مصرف آجر معمول شده است. اندازه آجر زمان ایلامی (مربوط به چغازنبیل) حدود 10*38*38 سانتی‌متر بود. پختن و مصرف آجر در زمان ساسانیان گسترش یافت و در ساختمان‌های بزرگ مانند آتشکده‌ها به کار رفت. اندازه آجر این دوره حدود 44*44*7 تا 8 سانتی‌متر بود. بعدها اندازه‌ آجر به 20*20*3 تا 4 سانتی‌متر کاهش یافت و مدت زمان مدیدی این آجرها تهیه و در دیوارها و سقف‌ها مصرف شدند؛ ولی برای فرش کف، آجرهای بزرگ‌تری به نام ختایی به ابعاد حدود 5*25*25 سانتی‌متر و باز هم بزرگ‌تر به نام نظامی به اندازه‌های حدود 5*40*40  سانتی‌متر تولید شدند. آجر بزرگ را به فارسی تاوه گویند.

پیش از جنگ جهانی اول، روس‌ها در ساختن قزاق‌خانه‌ها آجرهایی به ابعاد حدود 5*10*20 سانتی‌متر مصرف می‌کردند و از این‌رو آجر قزاقی نام‌گذاری کردند که به روش سنتی تهیه می‌شد. پس از جنگ جهانی دوم، روش تولید آجر در ایران دگرگون گردید و روش‌های صنعتی کم‌کم جانشین روش‌های سنتی شدند و کارخانه‌های زیادی احداث شدند که امروزه قادر به تولید انواع اجرهای توپر، سوراخ‌دار، بلوک‌های دیواری و سقفی توخالی و اشکال هندسی مختلف هستند.

گرچه امروز کیفیت آجر به علت پیشرفت تکنولوژی پخت و تولید بهود یافته ولی در اساس کار تغییر چندانی رخ نداده است. شناخت کامل‌تر مواد اولیه و ویژگی‌ آنها، ساخت کوره‌های بهتر و با بازدهی بیشتر، کنترل دقیق‌تر پخت و استفاده از ماشین‌آلات پیشرفته کمک شایان توجهی به توسعه و پیشرفت صنعت تولید آجر کرده است.

3- مراحل ساخت آجر:

3-1-     تهیه مواد اولیه: ماده‌ی اولیه‌ی آجر عمدتاً خاک رس است و بیشتر از خاک رس آبرفتی استفاده می‌شود. خاک رس آبرفتی همانطور که از اسمش مشخص است در نزدیکی سطح زمین یافت می‌شود و بیشتر آجرهای رسی به کمک آن تولید می‌شود. ولی بود و نبود این مواد و درصدشان باید در خاک بررسی شود.

3-1-1)       ماسه: که از تاأیر عمل فرسایش هوازدگی بر سنگ‌های سیلیسی حاصل می‌شود در حقیقت استخوان‌بندی آجر می‌باشد. در صورت افزایش مقدار آن آجر ترد و پوک می‌شود و ضمناً دانه‌های درشت ماسه در گل آجر در هنگام پختن منبسط و موجب ایجاد ترک‌های ریز در آجر می‌شوند.

3-1-2)       آهک: در خاک رس و گل آهک وجود دارد. در صورتی که به صورت دانه ریز، یکنواخت و همگن باشد موجب روشن شدن رنگ آجر می‌شود و افزایش مقدار آن نقش گداز‌آور دارد. وجود دانه‌های درشت آهک در گل آجر پس از پختن آهک زنده تولید می‌کند. آهک زنده در هنگام استفاده از آجر، آب ملات را به خود می‌کشد وتولید هیدرواکسید آهک یا آهک شکفته می‌کند، که بسته به خلوص سنگ 25/1 تا 5/3 برابر حجم اولیه را به دست می آورد و موجب ترکیدن آجر می‌شود. به این پدیده آلوئک آجر می‌گویند.

3-1-3)       ترکیبات سولفاتی: به مقدار کم بی‌ضرر است و در صورت افزایش، تولید یون اسیدی می‌نمایند و به آجر و ملات آسیب می‌رسانند.

3-1-4)       ترکیبات آهن‌دار: نقش گداز‌آور دارند و رنگ محصول را به قرمز نزدیک می‌کنند.

3-1-5)       نباتات و ریشه‌ی گیاهان: ممکن است در گل آجر ریشه‌ی گیاهان وجود داشته باشند که در حرارت کوره می‌سوزند و آجر پوک می‌شود. پس از تهیه‌ی ماده ی اولیه آن را الک و خوب آسیاب می‌کنند تا نرم و یکنواخت شود.

3-1-6)       ژیپس: این کانی در مرحله‌ی پخت با از دست دادن آب به سانیت تبدیل می‌شود. با جذب آب و رطوبت (در زمان کاربرد) با سانیت هیدراته شده و به ژیپس تبدیل می‌شود. این عمل با افزایش حجم همراه بوده و در سطح اجر یک قشر تشکیل می‌شود.

3-1-7)       پیریت: پیریت در مرحله‌ی پخت به سولفات، اکسیده شده و سولفات با CaO تشکیل ژیپس و سایر نمک‌ها هنگام کاربرد به صورت قشری سفید ظاهر می‌شود. در صورتی که میزان پیریت زیاد باشد، هنگام پخت گاز so₂ از آجر متصاعد خواهد شد که این باعث تورم در سطح آجر می‌شود.

3-1-8)       میزان آهن: آهن موجب کاهش دمای ذوب می‌شود. مقدار آهن برحسب نوع مواد باید بررسی و مشخص شود.

3-1-9)       کربن: کربن در مواد اولیه به صورت زغال، لیگنیت و سایر مواد آلی موجود است و کاهش سوخت مصرفی و تغییرات رنگ را موجب می‌شود.

3-2) تهیه‌ی گل: برای تهیه‌ی خشت آجر رسی، 3روش متفاوت وجود دارد که در هر روش میزان رطوبت خاک و نوع گل متفاوت است.

3-2-1) گل خشک: که با اضافه نمودن آب به میزان حدود8تا 12 درصد وزن ماده اولیه تهیه می‌شود و با کمک پرس خشت شکل می‌گیرد. بسیاری از آجرهای صنعتی و کلیه‌ی سفال‌های رسی ساختمانی با روش گل خشک ساخته می شود.

3-2-2) گل سفت : که با اضافه نمودن 20 تا 25 درصدوزن ماده اولیه تهیه می شود و روش ماشینی خشت می‌زنند. در این روش از ماشین‌های خشت‌زنی هیدرولیکی استفاده می‌کنند. خشت U به صورت منشوری با قاعده‌ی مربع یا مستطیل شکل از دستگاه خارج می‌شود و سپس آن را با کمک دستگاه برش به قطعات مساوی تقسیم می‌کنند.

3-2-3) گل خمیری: با اضافه نمودن آب به میزان تا حد 60 درصد وزن به خاک تهیه می‌شود تا حالت خمیری پیدا کنند و بتوان با دست به آن شکل داد. در این روش گل را در درون قالب‌های چوبی می‌ریزند و با دست شکل می‌دهند و خشت می‌زنند.

 البته موضوع بسیار مهمی وجود دارد که باید بدان توجه شود: آب مورد نیاز برای ساختن گل باید فاقد مواد خارجی بوده و همچنین نباید آبی باشد که در مراحل مختلف تهیه‌ی آجر با خاک رس ترکیب شیمیایی بدهد. بعد از مخلوط‌کردن آب با خاک آنرا خوب مخلوط می‌کنند تا تمام ذرات خاک در مجاورت آب قرار گرفته و تر شود. این عمل معمولاً به وسیله‌ی مخلوط‌کن‌های مکانیکی انجام می‌شود. مقدار آب موجود در گل باید به حداقل برسد و این آب باید آنقدر کم باشد که فقط شکل‌دادن گل را ممکن سازد زیرا هر قدر آب درون گل زیادتر باشد اولاً خشک‌کردن خشت مشکل‌تر و پرهزینه‌تر می‌شود در ثانی بعد از آنکه خشک شد و آب درون آن متصاعد گردید فضای خالی آن در خشت باقی مانده و موجب پوکی آجر می‌شود.

3-3) قالب زنی و تهیه‌ی خشت: بعد از تهیه‌ی گل و به عمل آوردن آن، آنرا با توجه به شکل آجری که می‌خواهند بپزند قالب‌گیری می‌کنند (در کارخانه‌های قدیمی خشت‌زنی با دست انجام می‌گردید در این روش قالب را با دست از گل تهیه شده پر می‌کنند و با فشار انگشتان کلیه‌ی فضاهای خالی که ممکن است در گوشه‌های قالب بوجود بیاید پر می‌نماید) در کارخانه‌های جدید کلیه‌ی اعمال خشت‌زنی با ماشین انجام می‌شود بدین طریق که که گل ورز داده شده را به داخل محفظه‌ ماشین خشت‌زنی وارد می‌کنند این ماشین به لوله مارپیچی ختم می‌شود. بعد گل‌ها به وسیله‌ این لوله‌ مارپیچ با فشار به جلو هدایت شده و از دهانه‌ی ماشین به صورت مکعب مستطیل که به طول و عرض آجر مورد نیاز می‌باشد خارج می‌شود. در کارخانه‌هایی که قالب‌زدن با پرس‌های سنگین انجام می‌شود یعنی برای شکل‌دادن به آجر از لغزندگی دانه‌ها به روی هم  به وسیله‌ی آب استفاده نمی‌شود بلکه شکل‌دادن آجر به وسیله‌ی فشار انجام می‌شود میزان آب را در خاک به 8 درصد تقلیل داده در نتیجه آجر احتیاج به خشک‌شدن ندارد و مستقیماً از قسمت قالب‌گیری به کوره‌ی پخت هدایت می‌شود.

3-4-خشک کردن خشت

در کوره‌های قدیمی که خشت‌زنی با دست انجام می‌گردید پس از چندساعت که از زدن خشت می‌گذشت و تقریبا خشت می‌توانست شکل هندسی خود را حفظ کند آنرا از محل خود بلند کرده و از سمت باریک‌تر پهلوی یکدیگر می‌چیدند. و بدین طریق سطوح بیشتری از خشت را در معرض جریان هوا قرار می‌دادند و به خشک‌شدن سریع‌تر خشت کمک می‌کردند. البته در این طریقه به علت غیرفنی بودن، اولاً در سطح خشت ناهمواری‌هایی شدید ایجاد می شد و درثانی به علت آنکه سطح روی آن در اثر کوران هوا زودتر خشک می‌شد ولی مغز آن هنوز رطوبت داشته و برای آنکه رطوبت مغز به خارج هدایت شود ناچار در سطح آن ترکهایی ایجاد می‌گردید. خشک‌شدن خشت در این طریقه در فصول مختلف سال بین 3 تا 15 روز طول می‌کشید. اصولاً باید توجه نمود که ترک‌های جزئی و سطحی در آجر فشاری که برای گری چینی مورد استفاده قرار می‌گیرد و همچنین ناهمواری‌های جزئی سطحی در آن چندان مهم نیست زیرا برای آجرهایی که درگری چینی مصرف می‌شود با یک لایه گچ و خاک و سفیدکاری روی آن پوشانیده می‌شود و آجرهایی که در نما مصرف می‌شود به علت تیشه‌داری ناهمواری‌ها اصلاح می‌گردد ، در این صورت برای خشک کردن آجر آن‌چنان دقتی که برای خشک کردن کاشی بکار می‌رود لازم نیست.

امروزه در کارخانه‌های تمام اتوماتیک برای خشک‌کردن خشت از کوره‌های تونلی با هوای گرم استفاده می‌کنند. خشت را روی واگن‌هایی می‌چینند و واگن را به تونل هوای گرم هدایت می‌نمایند پس از آنکه واگن طول تونل را طی نمود خشت از آن طرف تونل خشک شده بیرون می‌آید. مدت خشک‌شدن خشت در این تونل در حدود 48 ساعت است. طریقه دیگر برای خشک‌کردن خشت استفاده از دالان‌های خشت خشک‌کنی می‌باشد. این دالان‌ها که اغلب کوره‌های آجرپزی به آن مجهز می‌باشند عبارت از دالانی است که دوطرف آن باز است و هوا می‌تواند در ان جریان داشته باشد. حرارت این دالان‌ها را به وسیله لوله‌های آب گرم تاأین می‌کنند خشت را در قفسه‌های آن می‌چینند با توجه به سردی و گرمی هوا پس از چهار تا هفت روز خشت خشک شده و آماده رفتن به کوره می‌باشد.

3-5-پخت: انواع کوره‌ها عبارتند از:

3-5-1- کوره‌ی توده‌ای:

در این روش نوبتی پخت ابتدا کوره با آجرهای تازه پر می‌شود و سپس کار پخت آغاز می‌گردد. پس از پخته‌شدن آجرها با آتش، آنها را از کوره خارج می‌کنند و چرخه عملیات مجدداً از سر گرفته می‌شود. این کوره دارای قاعده مستطیلی با حفره‌های آتش کاری هست که با خاکه کک پر می‌شوند. ضمناً در طی فرآیند در معرض آب و هوا قراردادن خاک رس نیز به آن خاکه کک افزوده می‌شود. آجرهای خشک شده نپخته برروی لبه‌ی خود به صورت دیواری به ارتفاع تقریبا 3 متر بر روی خاکه کک گسترده شده‌ی کف کوره چیده می‌شود. آجرهای سطوح خارجی توده طوری چیده می‌شوند که که به سمت داخل متمایل باشند. در مرحله‌ی آخر برای حفاظت از آجرها درون کوره در برابر باد و باران، جلوی سطح جانبی و بروی قسمت فوقانی کوره آجرهای نیم‌پخته چیده می‌شود. سپس خاک کک کف توده‌ی آجر چیده شده مشتعل می‌گردد و با افزایش تدریجی دما، خاک کک مخلوط شده با خاک رس آجرها نیز آتش می‌گیرند و بدین ترتیب ترکیبات شیمیایی درون خاک رس در اثر گرما تغییر می‌کند و محصولی سخت و متراکم به وجود می‌آید. گاهی اوقات این آجرها را می‌توان از روی وصله‌های کوچک خاک کک سوخته‌ی روی سطوح آنها تشخیص داد.

3-5-2- کوره‌ی اسکاتلندی:

روش پخت آجرها در این نوع کوره‌ تا حدودی شبیه پخت توده‌ای است، به جز آنکه آجرها در داخل یک چهار دیواری به همراه یک دریچه‌ انتهایی پخته می‌شوند که در زمان پخت مسدود می‌گردد. در این حالت زغال سنگ از سوراخ‌های آتش کاری در قسمت تحتانی دو دیوار جانبی تغذیه می‌شود. برای حفاظت از آجرهای تازه در برابر تأثیرات آب و هوایی در زمان پخت، برروی قسمت فوقانی آنها آجرهای پخته چیده می‌شود.

3-5-3- کوره‌ی نوبتی با کشش هوای رو به پائین:

این کوره ی حلقوی با سقفی گنبدی است که سوراخ‌های آتش‌کاری آن دور تا دور قسمت تحتانی دیوارها قرار دارد و در ضمن دارای یک دریچه دسترسی است که در زمان پخت مسدود می‌گردد. کف کوره سوراخ‌دار است و به کمک مجاری دودکش به میله دودکش متصل می‌گردد. سوخت مورد استفاده پخت معمولاً زغال سنگ است، اما در سال‌های اخیر از نفت نیز استفاده می‌شود با بارگیری‌کردن کوره، دریچه مسدود و آتش روشن می‌شود در دماهای بالای پخت، گازهای سردتر به خاطر چگالی بیشتر، گازهای داغ را به سمت بالا به سمت سقف کوره می‌رانند و گازهای سردتر به هنگام حرکت به سمت پائین از کف سوراخ‌دار کوره عبور کرده و از طریق مجرای دودکش به میله‌ دودکش منتقل و از آن خارج می‌گردد. در این کوره می‌توان به دماهای بالایی دست یافت و آجرهای سخت پختی تولید کرد. در این روش، کار پخت آجرها از ابتدا تا انتها معمولاً در حدود ده روز به طول می‌انجامد. در ضمن به خاطر دماهای بالای قابل دسترس این نوع کوره از آن می‌توان برای تولید مصالح سفالی لعاب نمکی نیز استفاده کرد. این کوره برای بازده تولید بالای آجر ابداً مناسب نیست.

3-5-4- کوره‌ی پیوسته:

در این نوع کوره آجرهای نپخته برروی واگونتهای فولادی بار می‌شوند. این واگونتها با تشکیل یک خط پیوسته از داخل اتاقک طویلی عبور می‌کنند که در میانه طول آن یک منطقه آتش‌کاری وجود دارد. واگونتها به آهستگی از میان کوره عبور می‌کنند و تا رسیدن به منطقه آتش‌کاری به تدریج گرم می‌شوند. بدین ترتیب آجرها پخته می‌شوند و پیش از خارج‌شدن از انتهای دیگرکوره به صورت تدریجی تا حدودی سرد می‌شوند.

3-5-5- و اما کوره‌ای که در ایران بسیار زیاد دیده می‌شود کوره‌ی هوفمان است که توضیح کامل آن به شرح زیر است:

همانطور که گفته شد، این کوره دارای 2 تونل به موازات هم بود که فقط در اتاقک اول و آخر این 2 تونل به هم وصل می‌شوند. البته در طول هر تونل صفحه‌های مسدودکننده هوا وجود دارد که تونل را به اتاقک‌های تقریباً مجزا تبدیل کند. شکل روبرو پلان یک کوره‌ی هوفمان است.

   سقف این تونل به صورت ضربی است: هر اتاقک دارای یک میله‌ی دودکش منفرد است. پس از خشک شدن خشت‌ها آنها را به طوری درون کوره می‌چینند که بین آنها فاصله وجود دارد تا گازهای داغ و شعله بتواند از لای آنها عبور کند. روی سقف این کوره‌ها چندین سوراخ موجود است که این سوراخ‌ها در اصل محل تزریق سوخت می‌باشد. پس از چیدن کامل خشت، در این اتاقک‌ها به وسیله‌ی آجر کاملا مسدود می‌کنند.

سوخت این کوره‌ها نفت سیاه است از آنجا که نفت سیاه کمی سفت است، قبل از هرچه، آن را گرم می‌کنند. سپس تصفیه کرده و به وسیله‌ی لوله‌ بالای پشت بام کوره می فرستند. لوله‌کشی به شکلی است که تقریباً برای هر اتاقک 6 لوله‌ی نفت موجود است و اما سوخت به وسیله‌ی سوخت‌پاشی‌ها تزریق می‌شود. به این شکل که 6 دسته ی سوخت‌پاشی برروی 6 سوراخ بالای اتاقک (که قبلا هم گفته شد) قرار می‌گیرد. در ابتدا چون آتش سطح پائین کوره را گرفته، سوخت تزریق می‌شود. سپس که آتش به سمت بالا آمد سوخت به صورت پودرشده نفت را به داخل کوره می‌فرستد و در این حال انفجارهای بسیار قوی در کوره رخ می‌دهد که باعث لرزش شدید در دیوارها می‌شود.

 و اما وظیفه‌ی دودکش‌ها. فنتیاتورها به دودکش‌ها کمک می‌کنند تا هوا را به بیرون بکشند به شکل توجه کنید. اتاقک‌های 1و2و3و4 در حال پختن آجر هستند. که اتاقک 1 دمای بسیار بالا و اتاقک 2بالا و اتاقک 3 پائین و 4 بسیار پائین دارد دودکش اتاقک 4 هم هوا را به بیرون می‌کشد ولی از آنجا که در مسدودکننده‌ی بالا بسته است، دودکش مجبور است هوا از اتاقک 3 بگیرد. پس آتش را نیز به این سمت می‌کشد. به این صورت آتش وارد اتاقک 4 می‌شود. بدین گونه همیشه چندین اتاق در این کوره‌ها روشن است و هرگز این چرخه نمی‌ایستد و در حال دور زدن است.

3-6-آجرجوش:

در کوره‌های آجرپزی مخصوصاً کوره‌های چاهی و یا حلقه‌ای که آتش آن قابل کنترل نیست ممکن است به قسمتی از کوره که به آتش نزدیک‌تر است حرارت بیشتری برسد در نتیجه آجر از مرحله‌ خمیری گذشته و ذوب می‌شود. در این مرحله خاک رس روان گشته و شیشه‌ای می‌گردد آجر بدست آمده در این حرارت را آجرجوش می‌گویند. رنگ این گونه‌ آجرها متمایل به سبز می‌باشد، خاصیت مکندگی در این نوع آجرها بسیار کم بوده و در حدود 2 تا 3 درصد است آجرجوش نسبت به آجر معمولی تردتر و شکننده‌تر می‌باشد و به علت آنکه آب در آن نفوذ نمی‌کند در مقابل عوامل جوی و اسیدهای آلی از آجر معمولی مقاوم‌تر است، به همین دلیل مصرف آن در فرش کف کانال‌های فاضل آب و غیره پیشنهاد می‌شود. ولی بکاربردن این نوع آجر در دیوارهای حمال مخصوصاً طاق ضربی به هیچ وجه پیشنهاد نمی‌شود. اگر بخواهند برای مصارفی از قبیل فرش کف کانال‌ فاضل آب و غیره آجرجوش به طور انبوه تولید نمایند باید اولاً مواد گدازآور مانند اکسیدهای آهن در مصالح اولیه تهیه آجر بیشتر باشد در ثانی باید گرمای کوره را به 1200درجه سانتی‌گراد برسانند و مخصوصاً باید توجه نمایند که آجر در هنگام پختن و ذوب‌شدن جاری نشود زیرا در این صورت قطعات آجرهای مختلف بهم چسبیده و هر 5 یا 6 کیلو بلوک آجر یک قطعه شده و کلاً شکل هندسی خود را از دست داده و غیرقابل مصرف می‌گردد.

بدین لحاظ بایدقبلا به وسیله‌ آزمایش درجه حرارت عرق‌کردن و روان‌شدن خاک مورد استفاده برای تهیه آجرجوش تعیین گردد و درجه حرارت کوره باید به گونه‌ای تنظیم گردد که به حد روان‌شدن خاک نرسد. با توجه به اینکه کوره‌های آجرپزی اغلب مجهز به وسائل دقیق کنترل حرارت نمی‌باشد که بتوان در حد یکی دو درجه حرارت آنرا کنترل نمود. لذا بهتر است برای تهیه آجر از مصالحی استفاده شود که فاصله حرارتی بین مرحله عرق‌کردن و روان‌شدن در آن مصالح زیاد باشد و این فاصله را بوسیله‌ی آزمایش می‌توان تعیین نمود. وزن مخصوص آجرجوش قدری بیشتر از آجر معمولی بوده در حدود 9/1 گرم برسانتیمتر مکعب می‌باشد.

4- انواع آجر

4-1- آجرهای رسی:

4-1-1- معمولی: این آجرها فاقد سطوحی با پرداخت ویژه هستند و معمولاً برای کارهای داخلی یا کارهایی با اهمیت ظاهری درجه دو یا هرکار دیگری مورد استفاده قرار می‌گیرد که بعدا با مصالح دیگری پوشانده می‌شوند.

4-1-2- نما: این آجرها از رویه‌ای پرداخت با بافتی ماسه‌ای یا صاف برخوردارند. این آجرها یک‌رنگ یا چندرنگ‌اند و تراکم آنها بسیار متفاوت است از این آجر ها برای روکار ساختمان‌ها و ایجاد نمای مقاوم و دلپذیر استفاده می‌شود.

4-1-3- آجرهای مهندسی: این آجرها بسیار متراکم‌اند و در موارد زیر مورد استفاده قرار می‌گیرند:

4-1-3-1- دیوارها یا جرزهایی که بارهایی سنگینی تحمل می‌کنند.

4-1-3-2-  دیوارهای حایل

4-1-3-3- پایه‌های کناری و پایه‌های میانی پل‌ها

4-1-3-4-  پوشش داخلی میله دودکش‌های بتنی

4-1-3-5-  کانال‌های آجری فاضلاب و هرنوع دیوارکشی که در معرض آب و هوا، فرسایش و یا حمله‌ی اسیدی قرار دارد.

4-2- آجر ماسه - آهکی (آجرهای سیلیکات - کلیسم)

این آجرها به روش‌های متفاوتی با آجرهای رسی ساخته می‌شوند. مصالح مورد استفاده، آهک (به صورت پودر آهک زنده یا شکفته) و ماسه‌ی سیلیسی به نسبت تقریبی 1 به 8 است که با مقدار بسیار کمی آب (آب شرب و آشامیدنی) با هم مخلوط می‌شوند این مخلوط مرطوب تحت فشار زیاد به اشکال آجری موردنظر قالب زده می‌شود. در مرحله‌ی بعد آجرهای نپخته بر روی واگنت‌های فولادی بار شده و به داخل یک اتوکلاو یا کوره بخار تحت فشار بزرگ فولادی رانده می‌شوند پس از بارگیری اتوکلاو، درپوش فولادی آن پیچ می‌شود و بخار تا ایجاد فشار تقریبی 24/110 به داخل آن تزریق می‌گردد و سپس به مدت 7 یا 8 ساعت در همین وضعیت حفظ می‌شود. این وضعیت به آن مفهوم است که بر روی تمامی سطوح آجرها تقریبا نیرویی معادل 016/1تن نیرو وارد می‌شود این فشار به همراه گرما و بخار سبب می‌شود تا ماسه  و آهک به صورت شیمیایی با هم ترکیب شوند، به طوری که با تخلیه و سردشدن آجرها بلافاصله می‌توان از آنها استفاده کرد.

چهار دسته از آجرهای ماسه - آهکی وجود دارد که عبارتند از:

4-2-1- آجرهای مخصوص که برای استفاده در کارها مناسب‌اند که مقاومت بالا موردنظر باشد یا کار پیوسته در معرض اشباع‌شدگی با آب یا در زمان اشباع‌شدن مرتباً در معرض دماهای زیر صفر قرار داشته باشد.

4-2-2- آجرهای ساختمانی مناسب نمای خارجی عمومی.

4-2-3- آجرهای ساختمانی مناسب نمای خارجی عمومی که با ملات‌هایی به جز ملات قوی سیمان کار گذاشته می‌شوند.

4-2-4- آجرهای ساختمانی مناسب کارهای داخلی که با ملات‌هایی به جز ملات قوی سیمان کار گذاشته می‌شوند.

4-3- آجرهای بتنی:

روش ساخت این آجرها همانند آجرهای ماسه - آهکی است، اما مصالح مورد استفاده سیمان و ماسه (یا سرباره متراکم آهنگدازی) است.

نوع دیگری از آجرهای بتنی از سیمان و کلینکر یا خاکستر ساخته می‌شود. این آجرها در مکان‌های مختلفی از دیوارهای چینی کار گذاشته می‌شوند، به طوری که زهوارهای مخصوص قاب عکس، قرنیزهای پای دیوار، دریچه‌های سرو غذا و چارچوب‌های در را می توان به آنها میخ کرد.

4-5- بلوک‌ سفالی

در بازار کار ایران اصطلاحاً به آجرهای سفالی با حجم زیاد و وزن کم که در موقع قالب‌گیری در آن سوراخ‌های بزرگ ایجاد می‌شود بلوک می‌گویند. بلوک‌های رایج در ساختمان به دو دسته تقسیم می‌شود بلوک‌های سقفی و بلوک‌های تیغه‌ای.

4-5-1- بلوک‌های سقفی قطعاتی از سفال هستند به پهنای 40 سانتی‌متر و ارتفاع 20 یا 25 سانتی‌متر و درازای 20 یا 25 سانتی‌متر که دارای لبه مخصوصی می‌باشند که روی تیرچه قرار می‌گیرند و مورد مصرف آن فقط در ساختن سقف‌های تیرچه بلوک می‌باشد و به علت سوراخ‌هایی که در حجم آن ایجاد شده وزن آن بسیار سبک است و هیچ‌گونه تحمل باربری نداشته و در سقف تیرچه بلوک فقط به جای قالب کار می‌کند که بتن روی سقف را تا زمان سخت شدن نگهدارد.

4-5-2- بلوک‌های تیغه‌ای نیز از آجرهای سبک بوده و فقط حجم آن مورد نظر می‌باشد ضخامت آن 10 تا 8 سانتی‌متر است و بلندی و پهنای آن ممکن است 20 یا 25 سانتی‌متر باشد و فقط برای جداسازی فضاهای مسکونی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

در این مورد هم به علت فضاهای خالی که در حجم آن ایجاد شده است با توجه به حجم آن بسیار سبک می‌باشد این سفال‌ها همباربر نیستند.موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران به موجب استاندارد شماره 7 این آجرها را آجر توخالی نام‌گذاری نموده و هیچ‌گونه محدودیتی برای تعداد سوراخ‌ها و اندازه‌ی آن و درصد سطح سوراخ‌ها به سطح کل قطعه در نظر نگرفته است.

مواد اصلی تهیه این بلوک‌ها نیز خاک رس می‌باشد ولی در تهیه مصالح آن دقت بیشتری به عمل می‌آید. زیرا تغییر شکل این بلوک‌ها به نسبت آجر فشاری از اهمیت بیشتری برخوردار می‌باشد و همچنین در مراحل پرس‌کاری و خشک‌کردن و پخت نیز باید دقت شود تا تغییر شکل در آنها به حداقل برسد.

5-مشخصه‌های فنی و استانداردهای آجر:

5-1- خواص فیزیکی و ظاهری

بر طبق استاندارد شماره 7 ایران آجرهای مصرفی در نما باید دارای مشخصات زیر باشند:

5-1-1- معایب ظاهری: آجرنما باید عاری از معایب ظاهری مانند ترک‌خوردگی، شوره‌زدگی آلوئک و نظایر آن باشد.

5-1-2- ابعاد و اندازه‌ها: طول و عرض و ضخامت آجرهای مختلف باید مطابق جدول شماره یک باشد. باید در نظر داشت که رواداری یادشده در مورد آجرنما در هنگام اجرا توسط ماشین مخصوص ساییده و یکنواخت می‌شود.

جدول شماره یک

 نوع آجر                    طول (میلیمتر)                      عرض (میلیمتر)                        ضخامت (میلیمتر)

 آجر ماشینی               2 (-)+ 220                            1 (-)+105                                   1 (-)+55

آجر دستی                   4 (-)+210                             3 (-)+100                                   2 (-)+55

-1-3- لبه‌های آجر: خط فصل مشترک سطوح آجرها باید مستقیم و زوایای تلاقی آنها قائمه و سطوحشان صاف باشد.

تعداد سوراخ در واحد سطح

5-1-4- تعداد سوراخ در واحد سطح: سوراخ‌ها باید عمود بر سطح بزرگ آجر و به طور یکنواخت در سطح آن توزیع شده باشند و جمع مساحت آنها باید 24 تا 40 درصد سطح آجرها باشد. بعد سوراخ‌های مربع و قطر سوراخ‌های دایره‌ای باید حداکثر به 26میلی‌متر محدود شود و در ضخامت دیواره بین سوراخ و لبه آجر بیش از 15 میلی‌متر و فاصله بین دو سوراخ بیش از 10میلی‌متر باشد.

5-1-5- وزن مخصوص: هر دو نوع آجر ماشینی و دستی نباید از 7/1 و وزن مخصوص فضایی آنها از 3/1 گرم بر سانتی‌متر مکعب کمتر شود.

5-1-6- مقاومت در برابر یخبندان: آجرهای مصرفی در نما باید در برابر یخبندان پایدار باشند و در آزمایش یخ‌زدگی دچار خرابی ظاهر مانند ورقه‌ورقه‌شدن، ترک‌خوردن و خوردگی نشوند.

5-1-7- ترک در سطح آجر: وجود یک ترک عمیق در سطح متوسط آجر حداکثر تا عمق میلیمتر40میلیمتر در آجر پشت کار بالا اشکال می‌باشد ولی به طور کلی درصد آجرهای ترک‌دار نباید بیشتر از 25 باشد.

5-1-8- پیچیدگی؛ انحنا و فرورفتگی: پیچیدگی در امتداد سطح بزرگ آجر حداکثر 4 میلی‌متر و در امتداد سطح متوسط آجر تا 5 میلی‌متر مجاز است. آجر نباید انحنا و فرورفتگی بیش از 5 میلی‌متر داشته باشد و این مقدار در صورتی قابل قبول است که میزان آن از 20% کل آجرها افزایش پیدا نکند.

5-1-9- رنگ:

5-1-9-1- رنگ قرمز

اگر پخت در شرایط اکسیدان انجام شود (آجرها در کوره با فاصله چیده شوند و میزان سوخت کنترل شود) آهن به اکسید و هیدروکسیدها تبدیل شده و بخشی از آن وارد شبکه مولیت می‌شود (حداکثر تا 11درصد) و مازاد به صورت هماتیت رنگ قرمز دارد و موجب قرمزی آجر می‌شود. شدت رنگ قرمز به درجه پخت آجر بستگی دارد.

5-1-9-2- رنگ آبی

در صورتی که پخت در حالت احیایی انجام شود، اثر دیک چیدن آجرها در کوره و افزایش میزان سوخت در مرحله نهایی پخت آهن به ایلمنیت و سیلیکات‌های آهن دو ظرفیتی تبدیل شده و در سطح آجر رنگ آبی تشکیل می‌شود.

5-1-9-3- رنگ زرد

در حالتی که میزان CaO بالا و بیشتر از اکسید آهن باشد و پخت در شرایط احیایی انجام شود، رنگ آجر می‌تواند زرد شود.

5-1-9-4- رنگ کرم

در صورتی که میزان  CaO بیشتر از اکسید آهن باشد و پخت در شرایط معمولی انجام شود، رنگ آجر کرمی خواهد بود.

5-1-9-5- کم رنگ

در حالتی که میزان اکسیدهای آهن پائین و میزان CaO بالا باشد. سیلیکات‌های Ca و Fe تشکیل می‌شوند و در نتیجه آجر کم‌رنگ خواهد بود.

5-1-10- بافت سطحی: بافت سطحی آجر، متناسب با کیفیت و نوع سطح قالب خشت‌زنی و دستگاه برش است. بسیاری از آجرها با توجه به صیقلی‌بودن سطح قالب‌های فولادی مورد استفاده در خشت‌زنی‌ها و نیز کیفیت سیم برش قطعات خشت خام در روش تولید آجر از گل سفت، دارای سطح صاف می‌باشند. با وجود این، در صورت نیاز می‌توان با استفاده از اندوده‌های ماسه‌ای یا با ایجاد تضاریس در سطح قالب‌های فولادی، سطح را به صورت دانه دانه، مضرس است یا دارای هر بافت دلخواه در آورد. علاوه بر بافت سطحی، می‌توان در مرحله‌ی شکل‌دهی خشت خام، رنگ، نقش یا لعاب موردنظر را نیز روی آن اعمال کرد.

5-1-11- جذب آب: میزان یا قابلیت جذب آب در آجرها یکی از معیارهای مهم ارزیابی کیفیت و دوام آنها است. در حال حاضر دو نوع معیار زیر برای تعیین ظرفیت جذب آب آجرها مورد استفاده قرار دارد:

-            جذب آب کلی

-            جذب آب اولیه (IRA)

هر دو معیار فوق در انتخاب آجر مناسب برای شرایط خاص، نقش مهمی دارد.

 میزان یا قابلیت جذب آب آجر بر حسب درصد بیان شده و برابر با نسبت وزن آب جذب شده به وسیله ی آجر تقسیم بر وزن خشک همان آجر است.میزان جذب آب آجر به دو صورت زیر تعیین می‌گردد:

الف- نمونه آجر به مدت 24 ساعت و در دمای اتاق آزمایش در آب قرار داده شده و پس از این مدت جذب آب آن محاسبه می‌گردد.

ب- نمونه آجر به مدت 5 ساعت در آب در حال جوش قرار داده شده و سپس جذب آب آن تعیین می‌شود.

بر اساس ارقام به دست آمده در دو آزمایش الف و ب، ضریب اشباع آجر از رابطه زیر محاسبه می‌شود:

میزان جذب آب در آزمایش (الف)	= ضریب اشباع
میزان جذب آب در آزمایش (ب)

از ضریب اشباع نیز برای ارزیابی دوام آجرها استفاده می‌شود.

میزان جذب اولیه ( IRA) یا مکش آجر عبارت است از قدرت جذب آن در اولین دقیقه تماس با آب و در واقع این میزان، رابطه مستقیمی با عملکرد آجر در تماس با ملات دارد. نتایج آزمایش‌های انجام شده نشان داده است چنانچه مقدار مکش یا جذب اولیه آجر بیشتر از 55/1 کیلوگرم در دقیقه در متر مربع (30 گرم در دقیقه در سطح 30 اینچ مربع) باشد، درز اتصال قوی و ضدآب بین آجرها تشکیل نخواهد شد، بنابراین این نوع آجرها باید پیش از حد آب ملات، مرطوب شوند. آجرهایی که دارای قابلیت مکش آنها براثر جذب رطوبت هوا از بین نرود.

5-1-12- تغییر ابعادی و شکل: از آنجا که رس‌ها در مراحل خشک‌کردن خشت خام و پختن آجر انقباض می‌یابند، تغییرات حجمی حاصله باید به گونه‌ای در تعیین ابعاد قالب‌های خشت‌زنی و نیز فاصله سیم‌های برش در روش گل سفت ملحوظ گردند، تا آجر پس از پایان مرحله پخت دارای ابعاد موردنظر باشد. مقدار انقباض حاصل از مراحل خشک شدن و پختن آجر بسته به نوع رس متفاوت بوده و در محدوده زیر تغییر می‌کند:

-            انقباض ناشی از خشک شدن 2 تا 8 درصد

-            انقباض ناشی از پخت 5 /2 تا10 درصد

مقدار انقباض حاصله در مرحله پخت، تابع دمای کوره است. هرچه دمای پخت بیشتر شود، رنگ آجر تیره‌تر و انقباض آن نیز بیشتر است. در نتیجه در مواردی که برای ایجاد رنگ‌های مختلف در آجر از دماهای زیاد استفاده می‌شود، باید انتظار داشت که اندازه‌ی آجرها با یکدیگر متفاوت باشد. در واقع کنترل یکنواختی ابعاد آجرهای تولید شده در یک کارخانه، به علت تغییر در نوع مواد خام و نیز شرایط پخت، عملاً غیرممکن بوده و به همین علت در استانداردهای مختلف تغییرات ابعادی مجاز آجرها تعیین شده است.

 تغییرات ابعادی مجاز آجرها

ضریب استاندارد ASTM		حداکثر تغییرات طولی مجاز بر حسب اینچ
		3>	3-4	4-6	4-8	8-12	12-16
C62		3/32	1/8	3/16	1/4	5/16	3/8
C216	FBX	1/16	3/32	1/8	5/32	7/32	9/32
	HBCgHBB	3/32	1/8	3/16	1/4	5/16	3/8
	HBA	-	-	-	-	-	-
C652	HBX	1/16	3/32	1/8	5/32	7/32	9/32
	HBSgHBB	3/32	1/8	3/16	1/4	5/16	3/8
	HBA	-	-	-	-	-	-
C902	PX	1/16	3/32	-	1/8	-	-
	PS	1/8	3/16	-	1/4	-	-
	PA	-	-	-	-	-	-
C126	-	-	-	-	-	-	-
C1088	TBX	1/16	3/32	3/32	5/32	7/32	9/32
	TBS	3/32	1/18	1/8	1/4	5/16	3/8
	TBA	-	-	-	-	-	-
C32	-	-	-	1/8 اینچ در جهت عرضی 1/4 اینچ در جهت طولی		-	-

تغییر شکل در آجرها به معنی آن است که به هنگام قرارگرفتن آجر در سطحی صاف، همه نقاط آن با سطح در تماس نبوده و اصطلاحاً قسمتی از آجر دارای پیچیدگی است. مقدار تغییر شکل یا پیچیدگی مجاز آجرها تابع نوع و ابعاد آجر است. این مقادیر مجاز برحسب ASTM ارائه می‌گردد.

5-1-13-هدایت حرارتی: هدایت حرارتی آجر، تابع تخلخل و نسبت مواد ذوب‌شده و بلوری آن است. هرچه تخلخل آجر بیشتر و تراکم آن بیشتر باشد، قابلیت هدایت حرارتی آن بیشتر کاهش پیدا می‌کند، اما با افزایش رطوبت، این خصوصیت به سرعت افزایش می‌یابد، به گونه‌ای که با رسیدن رطوبت آجر به 3 درصد حجمی، هدایت حرارتی 60درصد، و با افزایش آن به 15 درصد، این ضریب 135 درصد افزایش نشان می‌دهد. قابلیت هدایت حرارتی دیوارهای آجرکاری با ضخامت‌های مختلف به شرح زیر است:

-            آجرکاری به ضخامت 150میلیمتر با آجر توپر kca/m²/hr72%

-            آجرکاری به ضخامت 200میلیمتر با آجر توپر  kca/m²/hr55%

-            آجرکاری به ضخامت 300میلیمتر با آجر توپر  kca/m²/hr43%

-            آجرکاری به ضخامت 250میلیمتر با آجر مجوف  kca/m²/hr36%

5-1-14- مقاومت در برابر آتش‌سوزی: از آنجا که آجر خود ماده‌ای است که در اثر پختن در دماهای خیلی زیاد به دست آمده است، مقاومت آن در مقابل آتش‌سوزی‌ها و دماهای زیاد عموماً خوب بوده است در برخی موارد ممکن است در اثر دماهای زیاد، قسمتی از سطح آجر پوسته‌شده و تخریب شود و در موارد دیگر با افزایش خیلی زیاد دما ممکن است قسمتی از مواد متشکله آجر مجدداً ذوب شده و سطح بیرونی آن حالت شیشه‌ای پیدا کند هیچ یک از این دو حالت، مقاومت ذاتی آجر را در مقابل آتش از بین نمی‌برد.

مقاومت به آتش‌سوزی در آجرهای سوراخ‌دار و مجوف کمتر از آجرهای توپر یا آجرکاری با آجرتوپر با همان ضخامت است. در جدول زیر، زمان مقاومت در مقابل آتش‌سوزی برای دیوارهای آجرکاری با ضخامت‌های مختلف نشان داده شده است:

نوع دیوار	زمان مقاومت بر حسب ساعت
	5/0	75/0	1	5/1	2	3	4
ضخامت دیوار با آجر80% توپری (mm)	63	76	89	109	127	152	178
ضخامت دیوار با آجر کمتر از80% توپری (mm)	51	61	71	86	102	122	142

-2- خواص مکانیکی

5-2-1- حداقل تاب فشاری برای آجرهای رسی بر طبق استاندارد شماره 7 ایران برابر با جدول شماره 2 است. استفاده از آجرهای غیر استاندارد به شرطی مجاز می‌باشد که دست کم تاب فشاری آن 80% مقادیر مندرج در استاندارد ایران باشد

نوع آجر		مقاومت فشاری کیلوگرم بر سانتیمتر مربع
آجر دستی		80
	مقاومت بالا	175
آجر ماشینی	مقاومت متوسط	125
	مقاومت کم	85

-2-2- دوام : دوام آجر در مرحله عرق‌کردن و ذوب مقدماتی به هنگام پخت مواد خام، حاصل می‌شود. در حال حاضر سازمان ASTM دو معیار زیر را برای ارزیابی دوام آجرها پیشنهاد کرده است:

الف- از آنجا که مقاومت فشاری و میزان جذب آب آجرها به حرارت پخت بستگی دارند، این دو مشخصه به همراه ضریب اشباع، به عنوان معیاری برای تعیین دوام آجر مورد استفاده قرار می‌گیرند.

ب- روش دوم توصیه شده برای ارزیابی دوام آجرها، مقاومت فشاری به همراه نتایج آزمایش 50 سیکل یخبندان و ذوب (طبق روش توصیه شده ASTM)، است.

بر اساس هر یک از معیارهای فوق، آجرها متناسب با میزان دوام خود به سه گروه:

1.    آجر مناسب برای شرایط آب و هوایی سخت (SW)

2.    آجر مناسب برای شرایط آب و هوایی معتدل (MW)

3.    آجر مناسب برای قسمت‌های داخلی ساختمان با شرایط آب و هوایی گرم (NW) تقسیم می‌شوند. برای انتخاب نوع آجر مقاوم به شرایط آب و هوایی خاص، معیارکمی به نام نمایه آب و هوایی، که برابر است با حاصل ضرب تعداد متوسط روزهای یخبندان سال در متوسط میزان باران سالیانه در زمستان (برحسب اینچ)، تعریف و مورد استفاده قرار می‌گیرد. در عین حال برای انتخاب آجر مناسب در هر پروژه، شرایط نصب آن (سطوح قائم یا غیرقائم)، و نیز امکان تماس آن با خاک ملحوظ می‌گردد. در جدول زیر آجرهای مناسب (به لحاظ دوام)، برای شرایط نصب و آب و‌هواهای مختلف نشان داده شده‌‌اند.

شرایط نصب		نمایه آب و هوایی
		کمتراز50	50یا بزرگتر
سطوح قائم	در تماس با خاک قرار دارد	MW	SW
	در تماس با خاک قرار ندارد	MW	SW
سطوح غیر قائم	در تماس با خاک قرار دارد	MW	SW
	در تماس با خاک قرار ندارد	MW	SW

5-2-3- مقاومت فشاری: مقاومت فشاری آجر یکی از مشخصه‌های فنی مهم آن است که با ویژگی مهمی چون پایداری آن نیز در ارتباط مستقیم است. به علاوه مقاومت فشاری آجر با توان باربری اجزای ساختمانی ساخته شده از آجر، مانند ستون یا دیوار باربر مرتبط است. مقاومت فشاری آجرها در عمود بر سطح آجر خوابیده، اندازه‌گیری می‌شود. البته در برخی موارد ممکن است مقاومت فشاری آجر ایستاده نیز تعیین گردد.

قبل از تعیین مقاومت فشاری، آجر مرطوب گردیده و در صورت دارا بودن حفره یا گودی در سطح آجر، این گودی با کمک ملات مقاوم پر می‌شود.از آنجا که مقاومت فشاری یک آجر ممکن است با آجر دیگر متفاوت باشد، لذا بر طبق استانداردها، مقاومت فشاری 5 یا 10 آجر تعیین و متوسط آنها به عنوان مقاومت فشاری ثبت می‌شود. تعداد آجرهای مورد آزمایش در استاندارد ASTM، 5 و در استاندارد BS،10 تعیین شده است.

مقاومت فشاری آجرها با میزان تخلخل آن نسبت معکوس داشته و همانطور که اشاره شد به نوع مواد خام، دما و شرایط پخت نیز بستگی دارد وجود ترک‌های انقباضی ریز در داخل آجر که ممکن است در مراحل خشک‌کردن یا پخت حاصل شوند، بر مقاومت فشاری آن تاثیر منفی دارند.

در حال حاضر، به علت بهبود شرایط پخت و اعمال کنترل و دقت در تهیه، آماده سازی و تولید خشت خام، امکان ساخت آجر با مقاومت‌های خیلی زیاد حدود70 الی 150 مگاپاسکال نیز فراهم گردیده است. مقاومت فشاری آجرهای متفاوت معمولا حدود 10 تا 40 مگاپاسکال است. مدول الاستیسیته بین 5000 الی30000 مگاپاسکال متغیر است.

5-2-4- مقاومت به سایش: این مشخصه در آجرهای مورد استفاده برای کفپوش‌ها اهمیت دارد و مانند مقاومت فشاری، تابع کیفیت مواد خام و دمای پخت است. از آنجا که آجرهای کف‌پوش در پوشش راهروها، سالن‌ها، پیاده‌روها و خیابان‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند، بنابراین برای مقاومت در مقابل شرایط ترافیکی مورد نظر باید دارای حداقل مقاومت سایشی در شرایط پیش‌بینی شده باشند.

بر اساس شرایط ترافیکی، پوشش‌های آجری به چند گروه به شرح زیر تقسیم می‌شوند:

نوع 1- پوشش‌هایی که در معرض حرکت وسایل نقلیه و سایش شدید قرار می‌گیرند، مانند پوشش خیابان یا خیابان‌های فرعی ورود به منازل و ساختمان‌ها.

نوع2- پوشش‌هایی که در معرض عبور و مرور شدید انسان قرار دارند، مانند کف‌پوش مغازه‌ها، مغازه‌ها، رستوران‌ها، پیاده‌روها.

نوع3- پوشش‌هایی که در معرض عبور و مرور کم انسان قرار دارند، مانند کف سالن‌ها، راهروهای داخلی ساختمان، پاسیوها و غیره در منازل مسکونی.

مقاومت به سایش آجرها به یکی از دو صورت زیر تعیین و ارزیابی می‌گردد:

الف-استفاده از نمایه سایش برابر است با حاصل تقسیم میزان جذب آب بر مقاومت فشاری ضرب در 100.

ب-تعیین حجم مصالح سایش یافته بر طبق استاندارد ASTM C418 (روش آزمایش مقاومت به سایش بتن به کمک ماسه‌پاشی).

بر اساس استانداردهای ASTM، آجرها، بسته به شرایط ترافیکی موردانتظار، لازم است دارای مقاومت سایشی مطابق موارد مندرج در جدول زیر باشند:

نوع ترافیک	نمایه سایش(حداکثر)	حجم تلفات سایشی (حداکثر)
نوع1	11%	7/1 سانتیمتر مکعب بر سانتیمتر مکعب
نوع2	25%	7/2 سانتیمتر مکعب بر سانتیمتر مکعب
نوع3	50%	4 سانتیمتر مکعب بر سانتیمتر مکعب

-3- خواص شیمیایی

محیط‌های شیمیایی قبل از آنکه بر روی آجر تاثیر بگذارند، ملات آن را تخریب می نمایند. لذا استفاده از ملات مناسب در فضاهایی که به نحوی مواد شیمیایی در آنها جاری است از اهمیت زیادی برخوردار است. استفاده از آجرهای لعاب‌دار نیز مانع از جذب مواد در خلل و فرج آن می‌شود.

6- نمک‌های محلول موجود در آجر

نمک‌های محلول در خاک رس اولیه موجود می‌باشند و یا در حرارت کوره تولید می‌شوند. نمک‌های محلول می‌توانند موجب بروز شوره بشوند. سولفات‌های محلول ممکن است به سطح آجر حرکت کرده و داخل ملات یا اندود بشوند و موجب انتشار شوره و فساد ملات به وسیله حمله سولفات‌ها شود که در صورت استفاده از آنها در خارج از ساختمان باید از ملات سیمان ضد سولفات استفاده شود.

7- معایب آجر:

عمده‌ترین معایب آجر عبارتند از: پیچیدگی و از شکل‌افتادگی، ترک‌خوردگی، جوش شدن، نیم‌پز شدن، تیرگی رنگ، پوکی، آلوئک و شوره‌زدگی.

7-1- پیچیدگی: پیچیدگی و از شکل‌افتادگی آجر یعنی خارج شدن شکل آن از مکعب مستطیل به خاطر زیادی خاک رس درخاک آجر. برای جلوگیری از این عیب، باید خاک آجر ر ا آزمایش و در صورت لزوم آن را اصلاح  کرد.

7-2- ترک‌خوردگی: برای ترک‌خوردگی آجر دلایل مختلفی وجود دارد که عمده‌ترین آنها وجود ماسه درشت سلیسی یا سیلیکاتی در خاک آجر و زیادی خاک رس در آن است.

7-3- جوش شدن: جوش شدن آجر به دلیل وجود موادگدازآور مانند اکسیدهای قلیایی در خاک است. عدم تناسب توزیع گرمای کوره در نقاط مختلف آن سبب جوش شدن برخی آجرها و نیم‌پز شدن پاره‌ای دیگر می‌گردد.

7-4- تیرگی: وجود سولفور آهن (Fes2) یا پیریت، سبب تیرگی رنگ و سیاهی آجرها می‌گردد.

7-5- پوکی: پوک شدن آجر به علت وجود مواد آلی و کربنات‌ها در خاک آجر، زیادی آب در خشت و عدم تراکم کافی آن است.

7-6- آلوئک: وجود کربنات کلسیم یا سنگ آهک به صورت دانه درشت در خاک آجر سبب ایجاد آلوئک در آجر می‌شود، زیرا سنگ آهک پس از پختن به صورت آهک زنده درمی‌آید و به هنگام مواجه شدن با آب باران یا رطوبت، می‌شکفد و حجم آن از 25/1 تا5/3 برابر افزایش می‌یابد در نتیجه سبب ترکیدن آجر می‌شود که به آن آلوئک می‌گویند. برای جلوگیری از بروز این عیب، خاک آجر را باید سرند کرده و دانه‌های درشت ماسه را از آن خارج کرد. علاوه براین، آجر مورد استفاده در نما را باید قبل از مصرف در آب خیساند تا خوب آب بمکد و چنانکه آلوئک در آن وجود دارد بشکفد عیب آن ظاهر شود.

7-7- سفیدک یا شوره‌زدگی: سفیدک دارای انواع مختلف کربناتی، سولفاتی، کلروری و نیتراتی است.

7-7-1- سفیدک کربناتی: چنانچه آجر، آب آهک موجود در ملات‌های سیمانی و آهکی را بمکد و سپس این آب آهک به co₂ هوا ترکیب شود، caco₃ تشکیل می‌شود که روی دیوار ایجاد سفیدک کربناتی می‌کند. سختی آب ملات نیز سبب تشکیل کربنات کلسیم روی سطوح آجری می‌شود. آب باران که معمولا مقداری co₂ در خود حل کرده است با کربنات کلسیم موجود در ملات یا اندود خصوصاً در کارهای تازه‌ساز ترکیب می‌شود ₂(hco₃ )ca می‌دهد که رومی‌زند و پس از پریدن co₂ و آب، caco₃ آن به صورت شوره روی سطوح نمای آجر باقی می‌ماند. راه جلوگیری از ایجاد اینگونه شوره، خیس کردن کامل آجر و سیراب کردن آن قبل از مصرف و جلوگیری از مکیدن آب آهک ملات، مصرف نکردن آب سخت در ملات و بلاخره آب‌پاشی سطوح دیوار نوساز قبل از بارندگی است.

7-7-2- سفیدک سولفاتی: این سفیدک موقعی بروز می‌دهد که ملات مصرفی در دیوار گچی باشد یا در ساخت ملات، آب سولفات‌دار مصرف شود؛ یا خاک آجر، حاوی سولفات‌های گوناگون باشد. آب باران و آب‌های زیرزمینی که در اینگونه کارهای آجری نفوذ می کنند سبب حل کردن سولفات‌ها در خود و رو زدن آنها می‌شوند و پس از تبخیر، سولفات‌های محلول به صورت سفیدک سولفاتی روی نمای دیوار بجا می‌مانند و این عمل تا آنجا ادامه پیدا می‌کند که سولفات موجود تماماً رو بزند. روش جلوگیری از آن ، عدم مصرف آجرهای سولفاتی، ملات‌های گچی و آب سولفات‌دار است.

 7-7-3- سفیدک کلروی: در اثر مصرف اسید کلریدریک برای پاک‌کردن سفیدک‌ کربناتی، این اسید با کربنات کلسیم ترکیب شده و تشکیل کلرور کلسیم می‌دهد که پس از خشک شدن نما، به صورت شوره روی دیوار باقی می‌ماند. علاوه برآن سبب جداشدن ملات از آجر طبله کردن اندود نیز می‌شود. همین اگر در ملات، آب کلرودار مصرف شود یا در خاک آجر، کلرور موجود باشد، سفیدک کلروری روی سطح دیوار ظاهر می‌شود. کلرورها به طور کلی دارای خاصیت جذب رطوبت و به اصطلاح نم‌کش هستند و در هوای نمناکف نم می‌کشند و روی دیوار لکه‌های رطوبت ظاهر می‌شود. پس از خشک شدن، کلرور به صورت بلوری برجا می ماند. تر و خشک شدن پیاپی دیوار سبب بلوری شدن و غیربلوری شدن کلرورها شده و نهایتاً منجر به خرابی ملات می‌گردد. راه جلوگیری از ایجاد این نوع سفیدک مصرف نکردن آب و آجر کلرور دار و خیس کردن دیوارهایی است که قرار است با اسید کلریدریک شسته شوند.

7-7-4- سفیدک نیتراتی: این نوع سفیدک هنگامی ایجاد می‌شود که آجر از خاک شوره‌دار درست شده باشد یا در آب  و ماسه ملات شوره وجود داشته باشد.شوره نم‌کش است و در هوای نمناک بخار آب را جذب کرده و دیوار نمناک می‌شود و پس از خشک‌شدن، آن شوره‌ای که رو زده است به صورت سفیدک نیتراتی روی دیوار ظاهر می‌شود. آلوده شدن آجر به موادی نظیر ادرار، پهن و کودها و برخی گیاهان که دارای مواد نیترایت هستند نیز باعث شوره‌زدگی می‌شود. مجاورت دائمی کارهای آجری با مواد و آب‌های نیترات‌دار سبب پیدایش نیترات کلسیم می‌شود که باعث لقی ملات شده و کاهش و افزایش پیاپی رطوبت، منجر به متلاشی شدن ملات‌ها و خرابی کار می‌گردد.

برای جلوگیری از این نوع سفیدک، باید از مصرف آجر و ماسه و آب نیترات‌دار پرهیز کرد. جلو نفوذ آب‌های نیترات‌دار به ساختمان را گرفت و از آلوده شدن اجزای ساختمان به مواد نیتراتت‌دار جلوگیری نمود.

7-7-5- شوره سبز: شوره سبز رنگی که گاهی اوقات روی سطوح آجری مشاهده می‌شود به علت وجود املاح و انادیم در خاک آجر است.

برای علاج سفیدک، نخست باید با دقت زیادی طوری که دیوار خراشیده نشود از سفیدک نمونه برداری و جنس آن را شناسایی کرد، سپس منشأ پیدایش سفیدک را که معمولاً نشت آب‌های زیرزمینی و آب باران است شناسائی و نسبت به جلوگیری از نفوذ آب به کار آجری اقدام نمود و پس از آن سفیدک را از سطوح نما پاک کرد. سفیدک و شوره غالباً به صورت بلورهای الیافی ریز هستند و می‌توان آنها را به آسانی و به وسیله برس سیمی یا جاروی علفی پاک کرد. چنانچه سطوح دیوارها پس از برس‌زنی باز هم دارای ظاهر خوبی نباشد بهتر است با آب تمیز شستشو داده و برس‌زنی مجددی انجام و دوباره آن را آبکشی کرد. اگر باز هم ظاهر کار خوب نبود باید ابتدا سطح دیوار را با آب کاملاً خیس کرد و از محلول 1 به 9 اسید کلریدریک برای تمیزکردن سفیدک کربناتی استفاده کرد و سپس دیوار را آبکشی کرد. پیدایش ناگهانی شوره و سفیدک روی سطوح دیوارها غالباً به دلیل نفوذ رطوبت است.

شوره‌های سبزرنگ را باید به وسیله برسی که آغشته به محلول هیدروکسید سدیم با غلظت 300 گرم در لیتر است پاک کرد. این عمل، خود سبب ایجاد رسوبات سفید نمکی بر روی دیوار می‌شود که پس از سه روز می توان آن را با آب شست. همچنین با محلول اسید اتیلن دیامین تترا استیک (edta) با غلظت یک قسمت در 10 قسمت آب این لکه‌ها را می‌توان زدود، ولی مصرف اسید کلریدریک برای از بین‌بردن این قبیل لکه‌ها نه تنها مؤثر نیست، بلکه سبب تثبیت آن شده و رنگ آن را تبدیل به قهوه‌ای می‌کند.

مصرف کلرورباریم (Bacl₂) برای جلوگیری از سفیدک‌های سولفاتی نتیجه ای ندارد زیرا در اثر ترکیب با این قبیل سفیدک‌ها سولفات باریم غیرمحلول ایجاد می‌شود که از بین‌بردن آن مشکل است.

اگر علاوه بر سفیدک، آجرها یا ملات‌ها یا اندود روی دیوارها دچار خوردگی شده یا ترک برداشته باشد، ابتدا باید این معایب را برطرف کرد و سپس دیوار را خوب شستشو داد. بنا بر گزارش مرحوم استاد حامی پاشیدن یک تا سه دست قیر محلول (یک قسمت قیر خالص با درجه نفوذ تا 100 و سه قسمت نفت سفید) بر روی دیواری که تمیز و خشک‌شده و سپس اندودکردن روی آن با ملات ماسه سیمان نتیجه مطلوبی داشته است.

7-8- لک‌شدن آجر: بعضی از آجرها پس از قرارگرفتن در دیوار لک می‌شوند که به خاطر وجود املاح آهنی است و این مسئله بیشتر هنگامی اتفاق می‌افتد که آجر درانبار یا در موقع کارشدن از آب اشباع شود.

راه جلوگیری از لک‌شدن بخصوص اگر این عیب در آجرهای مشابه مشاهده شده باشد، این است که حتی‌المقدور آجرها را دور از آب و رطوبت نگهداری کنیم و پس از کارشدن در نما، حدود 6 تا 8 هفته نمای آجری را بندکشی نکنیم و موقع بندکشی نیز تا حد امکان از تماس آب با سطح نما جلوگیری نماییم. با گذشت زمان احتمال لک‌برداشتن آجر کاهش می‌یابد.

8- آجر مناسب برای مصارف گوناگون:

بر مبنای مطالبی که در مورد انواع آجر آورده شد جدول زیر تنظیم شده است. جذول مذبور آجر مناسب برای مصارف گوناگون را در حالت کلی نشان می‌دهد.

ردیف	محل مصرف	آجر مناسب
1	زیر لایه نم بندی دیوار یا مکان‌های مجاور با آب الف) محل پرآب با امکان یخ‌زدگی ب) محل کم آب	آجر ماسه آهکی ممتاز، آجر رسی ماشینی پر مقاومت، اجر ماسه آهکی پر مقاومت، اجر رسی ماشینی پر مقاومت
2	بالای لایه نم‌بندی دیوار، کارهای عمومی، طاق‌زنی و تیغه‌سازی	انواع آجر ماسه آهکی و رسی مشروط بر رعایت سایر شرایط و انطبلق با مشخصات پروژه
3	دست‌اندازها، پله‌ها، فرش کف، نقاط واقع در فضای باز، آبروها، طوقه چاه‌ها و دودکش‌ها	آجر ماسه آهکی ممتاز و آجر رسی ماشینی پر مقاومت
4	نمای ساختمان	آجر رسی ماشینی و قزاقی، آجر ماسه آهکی، قطعات نازک ماسه آهکی و رسی.
5	فرش کف و پله های داخلی ساختمان‌ها	آجر ماسه آهکی پرمقاومت و ممتاز و اجر رسی ماشینی و دستی‌نما مشروط بر انطباق با مشخصات پروژه

9- مرغوبیت آجر:آجر مرغوب آجری است که بتواند بارهای وارده از ساختمان را به خوبی تحمل نموده و خرد نشود که البته مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران به موجب استاندارد شماره 7 روش هایی برای آزمون آجر مرغوب پیشنهاد نموده است ولی از انجا که وسائل آزمایش در همه کارگاه‌های مخصوصاً کارگاه‌های کوچک موجود نیست و با توجه به اینکه قسمت اعظم اجر تولید شده در مملکت را همین کارگاه‌ها مصرف می‌نمایند باید طریقی پیشنهاد نمود که یک فرد عادی با کمی تجربه بتواند آجر مرغوب و نامرغوب را از هم تمیز داده و در مکان های حساس مخصوصاً دیوارهای باربر از آجر مرغوب استفاده نماید.

آجر مرغوب آجری است که خوب پخته شده باشد و خاک رس موجود در ان در اثر حرارت به مرحله خمیری رسیده و موجب چسبانیدن و دانه‌هاهی سنگی داخل خشت به یکدیگر بشود. چنین آجری دارای رنگی باز و روشن می‌باشد رنگ آجر نامرغوب مات و غیر شفاف استو از به هم زدن دو قطعه اجر مرغوب صدای زنگ، بلند می‌شود تقریباً مانند صدایی که از واردکردن ضربه کوچکی به کاسه چینی سالم به گوش می رسد. در صورتی‌که اگر آجری خوب پخته نشده باشد صدای مرگ می دهد، مانند صدای کاسه چینی ترک‌خورده‌ای که در اثر ضربه‌زدن به آن به گوش می‌رسد.

همچنی اگر آجر، مرغوب باشد در موقع تخلیه به وسیله ماشین‌های گمپرسی تعدا معدودی از آنها می شکند در صورتیکه تعداد شکست‌های آجرهای نامرغوب در موقع تخلیه بسیار زیاد می باشد.  آجر مرغوب، توپر و متراکم‌تر از آجر نامرغوب است. در این صورت اگر آجرها را با دست سبک سنگین نماییم (با دست وزن کنیم) آجر مرغوب سنگین‌تر است. پیچیدگی آجر مرغوب نباید از یک میلی‌متر بیشتر باشد. مؤسسه‌ استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران به موجب استاندارد شماره 7 آجر را از لحاظ مرغوبیت به سه دسته تقسیم کرده است به شرح زیر:

آجر با کیفیت مناسب – آجر با کیفیت معمولی و بالاخره آجر با کیفیت ویژه

به موجب همان استاندارد آجر مرغوب درجه یک باید بتواند 350 کیلوگرم و اجر درجه دو 250 کیلوگرم و آجر درجه سه 150 کیلوگرم نیروی فشار را بر سانتی‌متر مربع تحمل نماید و در زیر فشارهای فوق به حد گسیختگی برسد. 

10- نماسازی آجر:

همانگونه که قبلاً گفته شد مهمترین بخش استفاده از آجر در ساختمان، اجرای نماهای آجری می‌باشد. برای طراحی نماهای آجری به علت قابلیت‌های شگفت‌آور و همچنین تنوع رنگ و بافت آن الگوهای متنوع و بی‌شمار قابل طراحی و اجرا می‌باشد که هر یک جلوه خاصی به ساختمان خواهد داد. با استفاده از زمینه طراحی نماهای آجر ابتدا الگوی مادر تنظیم می شود و سپس شکل آجرچینی در طول دیوار به دست می‌آید.

پیوند: این اصطلاحی است که به آرایش‌های شناخته‌شده‌ی مختلف آجرچینی دیوارها اطلاق می‌گردد. وجود این طرح های پیوندی برای دیوارهایی که بارهای سنگینی را تحمل می‌کنند امری اساس است و بدین ترتیب تا حد امکان از تخریب سازه‌ای جلوگیری می‌شود. برای ارجرای مؤثر این کار، پیوند آجرچینی باید بار را به شکل یکنواخت در تمامی طول دیوار پخش کند، به طوری که هر بخشی از دیوار مقدار کمی از بار را تحمل می کند. در غیر این صورت چنانچه بار توزیع نشود در بخش های معینی از دیوار متمرکز گردد، این امر ممکن است به نشست ناهمسان و ترک‌خوردگی منجر گردد.

اما به هر حال پیوند آجرچینی تنها به موضوع مقاومت محدود نمی‌شود. اغلب برای ایجاد ظاهری دلپذیر و ایجاد طرح‌ههای تزیینی در نمای آجرکاری از پیوندهای آجرچینی استفاده می‌شود. بدین ترتیب یک دیوار جناحی و بزرگ که در غیر این صورت یک دیوار یکنواخت به نظر می‌رسد به یک طرح معماری کاملاً جذاب تغیر شکل می دهد. 

  محمد معین خوبیاری                                                                                                       

مزایای استفاده از آجر ماسه آهکی (تیک دکور)

استفاده از آجر ماسه آهکی چندین مزیت عمده دارد که این محصول را در کلاس بالاتری نسبت به دیگر آجرها قرار می دهد.

۱. زیبایی

در حالت طبیعی آجرهای ماسه آهکی، سفید رنگ هستند. آجرهای ماسه آهکی می توانند پس از ترکیب با رنگدانه های خاص در هر رنگ متفاوت و زیبایی دیگری تولید شوند. این مزیت بهمراه شکل هندسی دقیق و اندازه های یکنواخت و نمای ظریف آن، آجرهای ماسه آهکی را بعنوان یکی از مصالح مناسب برای ساختمان و قسمتهای تزیینی آن تبدیل کرده است.

۲. صرفه اقتصادی

اندازه و شکل یکنواخت آجرهای ماسه آهکی عامل سهولت اجرای دیوار بوسیله این مصالح بوده و به علت سختی زیاد آجرها، پرت این مصالح در حداقل میزان ممکن می باشد.

۳. مقاومت فشاری بالا

به علت پرسکاری و عمل آوری بوسیله بخار در دما و فشار بالا مقاومت فشاری زیادی در آجر ایجاد شده و به تبع آن ظرفیت باربری بالا در آجرهای ماسه آهکی ایجاد می گردد که استفاده از این آجر را برای دیوارهای حمال و یا دیوارهای حائل و دیوارهای ساخته شده در زیر سطح زمین، ایده آل می سازد.

۴. ایزولاسیون حرارتی مناسب

آجر ماسه آهکی دارای خصوصیات مناسب در ایزولاسیون حرارتی بوده و گزینه ای مناسب برای ایجاد عایق حرارتی در تابستان برای ورود گرما و در زمستان برای خروج گرما از ساختمان می باشد.

۵. عایق صوتی

خصوصیات ایزولاسیون صوتی آجرهای ماسه آهکی محیط کار و زندگی شما را ساکت و دلپذیر خواهند کرد.

۶. پایایی و دوام

مقاومت آجرهای ماسه آهکی با گذر زمان بیشتر می شود چراکه با گذر زمان و در مجاورت دی اکسید کربن هوا روند تبدیل به سنگ آهک شدن ادامه می یابد. همچنین این آجرها حاوی نمکهای محلول نمی باشند که خواص مضر آنها نمودار گردد. چراکه نمکهای محلول عامل اصلی زوال و تخریب مصالح ساختمانی می باشند.

آجر ماسه آهکی سبک یک محصول جدید

برای تولید مصالح سبک تر جهت دیوار کشی در طبقات فوقانی ساختمان ، محصول جدیدی از آجر ماسه آهکی با استفاده از پوکه معدنی با داشتن بیش از ۶۰٪ سیلیس تولید می شود. وزن این آجر تقریبا نصف وزن آجر ماسه آهکی معمولی است.

توصیه می شود این آجر در موارد زیر مورد استفاده قرار گیرد :

پارتیشن بندی طبقات که علاوه بر سبک بودن ، برای سیم کشی و لوله کشی نیز براحتی کنده کاری می شود.
نمای بیرونی ساختمان در طرف مشرف به همسایه که فوق العاده تمیز و سبک بوده و همچنین سالیان سال ماندگار خواهد بود.