با سلام خدمت جامعه مهندسان .: امیدوارم همواره در کسب دانش برتر علم مهندسی (راه و ساخت هدف استاندارد۲۸۰۰ تعیین حداقل ضوابط و مقررات برای طرح و اجرای ساختمان در برابر اثرهای زلزله است بطوریکه با رعایت آن انتظار می رود.
الف: با حفظ ایستایی ساختمان در زلزله های شدید، تلفات جانی به حداقل برسد و نیز ساختمان در برابر زلزله های خفیف و متوسط بدون وارد شدن آسیب عمدۀ سازه ای قادر به مقاومت باشد.
ب: ساختمان های با اهمیت «زیاد»، در زمان وقوع زلزله های خفیف و متوسط قابلیت بهره برداری خود را حفظ کنند و در ساختمان های با اهمیت متوسط، خسارات سازه ای و غیر سازه ای به حداقل برسد.
ج: ساختمان های با «اهمیت خیلی زیاد»، در زمان وقوع زلزله های شدید بدون آسیب عمده سازه ای قابلیت بهره برداری بدون وقفه خود را حفظ کنند.
زلزله شدید که «زلزله» طرح نامیده می شود، زلزله ای است که احتمال وقوع آن و یا زلزله های بزرگتر از آن در ۵۰ سال عمر مفید ساختمان ده درصد باشد.
زلزله متوسط یا «زلزله سطح بهره برداری»، زلزله ای است که احتمال وقوع آن و یا زلزله های بزرگتر از آن در ۵۰ سال عمر مفید ساختمان ۵/۹۹ در صد است.
۲- حدود کاربر
۲-۱- این آیین نامه برای طرح و اجرای ساختمان های بتن آرمه، فولادی، چوبی و ساختمان های با مصالح بنایی بکار می رود.
۲-۲- ساختمان های زیر مشمول این آیین نامه نیستند:
الف: ساختمان های خاص مانند سدها، پل ها، اسکله ها و سازه های دریایی و نیروگاههای هسته ای.
در طرح ساختمان های خاص باید ضوابط ویژه ای که آیین نامه های مربوط به هر یک از آنها برای مقابله با اثرهای زلزله تعیین می شود رعایت گردد. در هر حال شتاب مبنای طرح نباید کمتر از مقدار مندرج در این آیین نامه در نظر گرفته شود. در مواردیکه مطالعات خاص لرزه خیزی ساختگاه برای اینگونه ساختمانها انجام شود، نتیجه آنها می تواند ملاک عمل قرار گیرد، مشروط بر آنکه مقادیر طیف طرح ویژه ساختگاه از دو سوم مقادیر طیف طرح استاندارد۲۸۰۰، با توجه به ضرایب اهمیتI و رفتارR، کمتر نباشد.
ب: بناهای سنتی که با گل و یا خشت ساخته می شوند.
این نوع بناها به علت ضعف مصالح مقاومت چندانی در برابر زلزله ندارند و حتی تأمین ایمنی آنها در برابر زلزله مستلزم تمهیداتی ویژه است. با توجه به اینکه در مناطق کویری و دوردست، فراهم آوردن مصالح مقاوم بسادگی میسر نیست، باید ضوابط و دستورالعمل های فنی ویژه برای تأمین ایمنی نسبی آنها با بکارگیری عناصر مقاوم چوبی، فلزی، بتنی، پلیمری و یا ترکیبی از آنها یا هرگونه مصالح دیگر تدوین و ترویج و بکار بسته شود.
۲-۳- ساختمان های آجری مسلح و ساختمان های بلوک سیمانی مسلح که در آنها از مصالح بنایی برای تحمل فشار و ازمیلگردهای فولادی برای تحمل کشش استفاده می شود مشمول ضوابط و مقررات فصل دوم استاندارد۲۸۰۰ می باشند. طراحی اینگونه ساختمان ها تا زمانی که آیین نامه ویژه ای در مورد آنها تدوین نگردیده است، باید براساس آیین نامه معتبر یکی از کشورهای دیگر باشد، در غیر اینصورت ضوابط کلی و مقررات مربوط به ساختمان های با مصالح بنایی غیر مسلح، مندرج در فصل سوم استاندارد۲۸۰ باید در مورد این ساختمان ها رعایت گردد.
۳- ملاحظات ژئوتکنیکی
بطور کلی باید از احداث ساختمان بر روی گسل های فعالی که احتمال به وجود آمدن شکستگی در سطح زمین هنگام زلزله وجود دارد، اجتناب شود. در مواردی که در محدودۀ گسل احداث ساختمان مورد نظر باشد، باید علاوه بر رعایت ضوابط این آیین نامه، تمهیدات فنی ویژه منظور شود.
۴- ملاحظات معماری
۴-۱- پلان ساختمان باید تا حد امکان به شکل ساده و متقارن در دو امتداد عمود بر هم و بدون پیشامدگی و پس رفتگی زیاد باشد و از ایجاد تغییرات نامتقارن پلان در ارتفاع ساختمان نیز حتی المقدور احتراز شود.
۴-۲- از احداث طره های بزرگتر از ۵/۱ متر حتی المقدور احتراز شود.
۴-۳- از ایجاد بازشوهای بزرگ و مجاور یکدیگر در دیافراگم های کف ها خودداری شود.
۴-۴- از قرار دادن اجزای ساختمانی، تأسیسات و یا کالاهای سنگین بر روی طره ها و عناصر لاغر و دهانه های بزرگ پرهیز گردد.
۴-۵- با بکارگیری مصالح سازه ای با مقاومت زیاد و شکل پذیری مناسب و مصالح غیر سازه ای سبک، وزن ساختمان به حداقل رسانده شود.
۴-۶- از ایجاد اختلاف سطح در کف ها تا حد امکان خودداری شود.
۴-۷- از کاهش و افزایش مساحت زیربنای طبقات در ارتفاع، بطوریکه تغییرات قابل ملاحظه ای در جرم طبقات ایجاد شود، پرهیز گردد.
۵- ملاحظات پیکربندی سازه ای
۵-۱ عناصری که بارهای قائم را تحمل می نمایند در طبقات مختلف تا حد امکان بر روی هم قرار داده شوند تا انتقال بار این عناصر به یکدیگر با واسطه عناصر افقی صورت نگیرد.
۵-۲- عناصری که نیرو های افقی ناشی از زلزله را تحمل می کنند به صورتی در نظر گرفته شوند که انتقال نیروها به سمت شالوده بطور مستقیم انجام شود و عناصری که با هم کار می کنند در یک صفحه قائم قرار داشته باشند.
۵-۳- عناصر مقاوم در برابر نیروهای افقی ناشی از زلزله به صورتی در نظر گرفته شوند که پیچش ناشی از این نیروها در طبقات به حداقل برسد. برای این منظور مناسب است فاصله مرکز جرم و مرکز سختی در طبقات در هر امتداد، کمتر از ۵ درصد بعد ساختمان در امتداد باشد.
۵-۴-ساختمان و اجزای آن به نحوی طراحی گردند که شکل پذیری مناسب در آنها تأمین شده باشد.
۵-۵- در ساختمان هاییکه در آنها از سیستم قاب خمشی برای بار جانبی استفاده می شود، طراحی به نحوی صورت گیرد که تا حد امکان ستونها دیرتر از تیرها دچار خرابی شوند(ستون قوی-تیر ضعیف)
۵-۶- اعضای غیر سازه ای مانند دیوارهای داخلی و نماها طوری اجرا شوند که تا حد امکان مزاحمتی برای حرکت اعضای سازه ای در زمان زلزله ایجاد نکنند. در غیر اینصورت اثر اندر کنش این اعضا با سیستم سازه باید در تحلیل سازه در نظر گرفته شود.
۵-۷- از ایجاد ستون های کوتاه، حتی الامکان خودداری شود.
۶- ضوابط کلی
۶-۱ کلیه عناصر باربر ساختمان باید به نحو مناسبی به هم پیوسته باشند تادر زمان زلزله عناصر مختلف از یکدیگر جدانشده و ساختمان بطور یکپارچه عمل کند. در این مورد کف ها باید به عناصر قائم باربر، قاب ها و یا دیوارها، به نحو مناسبی متصل باشند، بطوریکه بتوانند بصورت یک دیافراگم نیروهای ناشی از زلزله را به عناصر باربر جانبی منتقل کنند.
۶-۲- ساختمان باید در هر دو امتداد افقی عمود بر هم قادر به تحمل نیروهای افقی ناشی از زلزله باشد و در هر یک از این امتدادها نیز باید انتقال نیروهای افقی به شالوده بطوری مناسب صورت گیرد.
۶-۳- حداقل عرض درز انقطاع، در هر طبقه برابر یک صدم ارتفاع آن طبقه از روی تراز پایه می باشد. برای تأمین این منظور فاصله هر طبقه ساختمان از مرز زمین مجاور (در صورتیکه مالکیت آن فرق داشته باشد) حداقل باید برابر پنج هزارم ارتفاع آن طبقه از روی تراز پایه باشد. فاصله درز انقطاع را می توان با مصالح کم مقاومت که در هنگام زلزله در اثر برخورد دو ساختمان به آسانی خرد شود، به نحو مناسبی برنمود بطوریکه پس از زلزله به سادگی قابل جایگزین کردن و بهسازی باشد.
۷- گروه بندی ساختمانها بر حسب اهمیت
ساختمانها از نظر اهمیت به چهار گروه تقسیم می شوند:
گروه ۱-الف- ساختمانهای «با اهمیت زیاد ضروری»
در این گروه ساختمانهایی قرار دارند که قابل استفاده بودن آنها پس از وقوع زلزله اهمیت خاص دارد و وقفه در بهره برداری از آنها بطور غیر مستقیم موجب افزایش تلفات و خسارات می شود مانند بیمارستانها و درمانگاهها، مراکز آتش نشانی، مراکز و تأسیسات آبرسانی، نیروگاهها و تأسیسات برق رسانی، برجهای مراقبت فرودگاهها، مراکز مخابرات، رادیو و تلوزیون، تأسیسات نظامی و انتظامی، دادگستری و زندان، مراکز کمک رسانی و بطور کلی تمام ساختمانهایی که استفاده از آنها در امداد و نجات مؤثر می باشد. ساختمانها و تأسیساتی که خرابی آنها موجب انتشار گسترده مواد سمی و مضر در دراز مدت برای محیط زیست می شوند جزو این گروه ساختمانها منظور می گردند.
گروه ۱- سایر ساختمانهای «با اهمیت زیاد»
سایر ساختمانهای گروه یک «بااهمیت زیاد» شامل سه دسته زیر است:
ب: ساختمانهایی که خرابی آنها موجب تلفات زیاد می شود مانند مدارس، مساجد، استادیومها، سالن های سینما و تأتر، سالنهای اجتماعات، فروشگاههای بزرگ، ترمینالهای مسافربری یا هر فضای سر پوشیده که محل تجمع بیش از ۳۰۰ نفر در زیر یک سقف باشد.
ج: ساختمانهایی که خرابی آنها سبب از دست رفتن ثروت ملی می گردد مانند موزه ها، کتابخانه ها و بطور کلی مراکزی که در آنها اسناد ملی و یا آثار پر ارزش نگهداری می شود.
د: ساختمانها و تأسیسات صنعتی که خرابی آنها موجب آلودگی محیط زیست و یا آتش سوزی وسیع می شود مانند پالایشگاهها، انبارهای سوخت و مراکز گازرسانی.
گروه ۲- ساختمانهای «با اهمیت متوسط»
این گروه شامل کلیه ساختمانهای مشمول این آیین نامه، بجز ساختمانهای عنوان شده در گروههای دیگر می باشد، مانند ساختمانهای مسکونی، اداری و تجاری، هتلها و پارکینگهای چند طبقه، انبارهای کارگاهها، ساختمانهای صنعتی و غیره.
گروه ۳- ساختمانهای «با اهمیت کم»
این گروه شامل دو دسته زیر می باشد:
الف- ساختمانهایی که خسارت نسبتاً کمی از خرابی آنها حادث می شود و احتمال بروز تلفات در آنها بسیار اندک است، مانند انبارهای کشاورزی و سالنهای مرغداری.
ب- ساختمانهای موقت که مدت بهره برداری از آنها کمتر از ۲ سال است.
۸-گروه بندی ساختمانها بر حسب شکل
ساختمانها بر حسب شکل به دو گروه منظم و نامنظم بشرح زیر تقسیم می شوند:
۸-۱-ساختمانهای منظم
ساختمانهای منظم به گروهی ازساختمانها اطلاق می شود که دارای کلیه ویژگی های زیر باشند:
۸-۱-۱- منظم بودن در پلان
الف- پلان ساختمان دارای شکل متقارن و یا تقریباً متقارن نسبت به محورهای اصلی ساختمان، که معمولاً عناصر مقاوم در برابر زلزله در امتداد آنها قرار دارند، باشد. همچنین در صورت وجود فرورفتگی یا پیشامدگی در پلان، اندازه آن درهر امتداد از ۲۵ درصد بعد خارجی ساختمان در آن امتداد تجاوز ننماید.
ب- در هر طبقه فاصله بین مرکز جرم و مرکز سختی در هر یک از دو امتداد متعامد ساختمان از ۲۰ درصد بعد ساختمان در آن امتداد بیشتر نباشد.
ج- تغییرات ناگهانی در سختی دیافراگم هر طبقه نسبت به طبقات مجاور از ۵۰ درصد بیشتر نبوده و مجموع سطوح باز شو در آن از ۵۰ درصد سطح کل دیافراگم تجاوز ننماید.
د- در مسیر انتقال نیروی جانبی به زمین انقطاعی مانند تغییر صفحه اجزای باربر جانبی در طبقات وجود نداشته است.
ه- در هر طبقه حداکثر تغییر مکان نسبی در انتهای ساختمان، با احتساب پیچش تصادفی، بیشتر از ۲۰ درصد با متوسط تغییر مکان نسبی دو انتهای ساختمان در آن طبقه اختلاف نداشته باشد.
۸-۱-۲- منظم بودن در ارتفاع
الف- توزیع جرم در ارتفاع ساختمان تقریباً یکنواخت باشد بطوریکه هیچ طبقه ای به استثنای بام و خرپشته بام نسبت به جرم طبقه زیر خود بیشتر از۵۰ درصد تغییر نداشته باشد.
ب- سختی جانبی در هیچ طبقه ای کمتر از ۷۰ درصد سختی جانبی طبقه روی خود و یا کمتر از ۸۰ درصد متوسط سختی سه طبقه روی خود نباشد. طبقه ای که سختی آن کمتر از محدوده عنوان شده در این بند باشد انعطاف پذیر تلقی شده و طبقه «نرم» نامیده می شود.
ج- مقاومت جانبی هیچ طبقه ای کمتر از ۸۰ درصد مقاومت جانبی طبقه روی خود نباشد. مقاومت هر طبقه برابر با مجموع مقاومت جانبی کلیه اجزای مقاومی است که برش طبقه را در جهت مورد نظر تحمل می نمایند. طبقه ای که مقاومت جانبی آن کمتر از حدود عنوان شده در این بند باشد، ضعیف تلقی شده و طبقه«ضعیف» نامیده می شود.
۸-۲- ساختمانهای نامنظم
ساختمانهای نامنظم به ساختمانهایی اطلاق می شود که فاقد یک یا چند ویزگی ضوابط بند۸-۱ باشند.
۹- گروه بندی ساختمانها بر حسب سیستم سازه ای
ساختمانها برحسب سیستم سازه ای در یکی از گروه های زیر طبقه بندی می شوند:
۹-۱- سیستم دیوارهای باربر
نوعی سیستم سازه ای است که فاقد یک سیستم قاب ساختمانی کامل برای باربری قائم می باشد. در این سیستم دیوارهای باربر و یا قاب های مهاربندی شده عمدتاً بارهای قائم را تحمل نموده و مقاومت در برابر نیروهای جانبی نیز بوسیله همان دیوارهای باربر که بصورت دیوارهای برشی عمل می کند و یا قابهای مهاربندی شده تأمین می شود.
۹-۲- سیستم قاب ساختمانی ساده
نوعی سیستم سازه ای است که در آن بارهای قائم عمدتاً توسط قابهای ساختمانی کامل با اتصالات تحمل شده و مقاومت در برابر نیروهای جانبی توسط دیوارهای برشی یا قابهای مهاربندی شده تأمین می شود. سیستم قابهای با اتصالات خورجینی (یا رکابی) همراه با مهاربندی های قائم نیز از این گروهند.
۹-۳- سیستم قاب خمشی
نوعی سیستم سازه ای است که در آن بارهای قائم توسط قاب های ساختمانی کامل تحمل شده و مقاومت در برابر نیروهای جانبی توسط قاب های خمشی تأمین می گردد. سازه های فضایی خمشی کامل و یا سازه های با قابهای خمشی در پیرامون و یا در قسمتی از پلان، همراه با قابهای با اتصالات ساده در سایر قسمتهای پلان، از این گروهند.
در این سیستم قابهای خمشی بتنی و فولادی را می توان به صورت های معمولی، متوسط یا ویژه طراحی کرد.
۹-۴- سیستم دوگانه یا ترکیبی
نوعی سیستم سازه ای است که در آن:
الف- بارهای قائم عمدتاً توسط قاب های ساختمانی کامل تحمل می شوند.
ب- مقاومت در برابر بارهای جانبی توسط مجموعه ای از دیوارهای برشی یا قاب های مهار بندی شده همراه با مجموعه ای از قاب های خمشی صورت می گیرد. سهم برش گیری هر یک از دو مجموعه با توجه به سختی جانبی و اندرکنش آن دو، در تمام طبقات، تعیین می شود.
ج- هر یک از دو مجموعه دیوارهای برشی و یا قابهای مهار بندی شده، و قاب های خمشی مستقلاً قادر به تحمل حداقل ۲۵ درصد نیروهای جانبی وارد به ساختمان می باشند.
در ساختمان های کوتاه تر از هشت طبقه و یا با ارتفاع کمتر از ۳۰ متر به جای توزیع بار به نسبت سختی عناصر باربر جانبی، می توان دیوار های برشی یا قابهای مهاربندی شده را برای ۱۰۰ درصد بار جانبی و مجموعه قاب های خمشی را برای ۳۰ درصد بار جانبی طراحی کرد. بکار گیری قاب های خمشی بتنی و فولادی معمولی برای باربری جانبی در این سیستم مجاز نمی باشد و در صورت استفاده از این نوع سازه، سیستم از نوع ساده محسوب خواهد شد.
۹-۵- سایر سیستم های سازه ای
ویژگی های سیستم های دیگر از نظر باربری های قائم و جانبی باید بر مبنای آیین نامه ها و تحقیقات فنی و یا آزمایشهای معتبر تعیین شود.
عنوان طرح «تاسیس نمایندگی نوسازی در بافتهای فرسوده» نام دارد که براساس آن قرار است یکسری دفاتر مردمی در محلههای قدیمی شهر ایجاد شود. این دفاتر توسط ساکنان محله اداره خواهد شد؛ بهطوریکه مهندسان رشته عمران و ساختمان در هر محله باید وارد این دفاتر شوند و ساکنان خانههای فرسوده را برای نوسازی تشویق کنند. کارکنان دفاتر همچنین ساکنان را نسبت به انواع تسهیلات در نظر گرفته شده توجیه میکنند و در طرف مقابل باید برای جذب سرمایهگذار و انبوهساز نیز اقدام کنند.
شرکت عمران و نوسازی- وابسته به وزارت مسکن- که این طرح جدید را تدوین کرده و مجوزهای خاص از وزارت کشور و وزارت مسکن برای راهاندازی دفاتر مردمی را گرفته، معتقد است اگر نمایندگیهای مردمی در محلههای فرسوده شهرها تاسیس شود، سرعت ساختوساز به قدری افزایش پیدا میکند که انبوهسازان در این بافتها تحت تاثیر بازار وسیع، نیازی به تسهیلات ساخت پیدا نخواهند کرد.
آیینی عضو هیات مدیره شرکت عمران و نوسازی در این زمینه به «دنیایاقتصاد» گفت: تحقیقاتی که درباره علت بیمیلی ساکنان بافتهای فرسوده به نوسازی انجام دادهایم مشخص کرده تیزرهای تلویزیونی و مجموعهای از تسهیلات ریالی تشویقی که در ماههای اخیر در نظر گرفتهایم هنوز نتوانسته آنطور که باید مالکان را جذب کند.
وی افزود: 70 درصد از علت کندی نوسازی بافتهای فرسوده، عدم مشارکت مردم در این زمینه است، به همین خاطر تصمیم گرفتهایم از داخل بافتها، گروهی از مهندسان تحصیلکرده را مامور مذاکره با ساکنان و جلب رضایت آنها کنیم.
هزینه اداره «دفاتر مردمی نوسازی» قرار است از محل یارانههایی که وزارت مسکن برای بافتهای فرسوده در نظر گرفته تامین و پرداخت شود، اما این دفاتر باید کاملا مردمی باشند و وابستگی به دولت یا شهرداریها را نداشته باشند.
آیینی دفاتر فعلی محدود در بافتها را شعبهای از سازمان نوسازی تلقی میکند که نمیتوانند حکم راهبر را داشته باشند. این در حالی است که به گفته وی دفاتر پیشنهادی (مردمی) محلهای بافتهای فرسوده با اشراف کامل برروی مسایل حقوقی، اداری، نحوه تعامل با مردم و همچنین ماهیت غیردولتی خود قادر به ایجاد تحول در مسیر نوسازی و بهسازی بافتهای فرسوده خواهند بود.
آیینی در تشریح جزییات این دفاتر به دنیای اقتصاد گفت: در واقع این نوع دفاتر که میشود آنها را به نامهای دفاتر محله یا مدیر محله نامید در فرآیند نوسازی بافتهای فرسوده حکم چرخ دندههایی را دارند که می توانند سازنده و سرمایه گذار را به حرکت در بیاورند. در شرایط عادی بین مردم و سرمایهگذار اعتماد کافی وجود ندارد، سرمایهگذار میپندارد که فعالیت اقتصادی در بافت از بازدهی مطلوبی برخوردار نیست. مردم نیز با این نگاه که سرمایهگذار با منافع آنها همسو نیست در جهت همکاری با آنها حرکت نمیکنند و همین امر باعث میشود که مسیر نوسازی بافتهای فرسوده با سرعت دنبال نشود. این درحالی است که این دفاتر قادر خواهند بود که اعتماد لازم بین سازنده و مردم را ایجاد کنند.
بستههای تشویقی فقط محرکند
آیینی با بیان اینکه دفاتر تخصصی محلهای بافت فرسوده در واقع حکم یک عنصر تسهیلگر را دارند، گفت: تخصیص منابع بانکی و همچنین تعریف بستههای تشویقی برای نوسازی بافتهای فرسوده، صرفا نقش یک محرک را دارند و برای اینکه نهضت نوسازی به جریان بیفتد به یک عنصری فراتر از این مسائل نیاز است.این کارشناس بافتهای فرسوده اظهار داشت: در امر نوسازی بافت یک سری موانع خاص وجود دارد که یک عنصر در قالب تشکیلات رسمی لازم است آنها را مرتفع کند.
براین اساس، دفاتری که به صورت محدود در برخی از محله های بافت ایجاد میشود، بیش از هر چیز شعبههایی از سازمان نوسازی شهرداری تهران هستند که به صورت موردی فعالیت خود را پیگیری میکنند.
وی با اشاره به ساختار پیشنهادی دفاتر تخصصی محلهای بافتهای فرسوده گفت: در وهله اول لازم است که ساختار این دفاتر دولتی نباشد، چرا که کارمندان دولت ممکن است که این مسیر را به شکل یک کار اداری برای خود ببینند که در این صورت نتیجه موردنظر حاصل نخواهد شد. همچنین اگر قرار باشد که این دفاتر از دل دستگاه مدیریت شهری بیرون بیایند، باتوجه به دغدغههای فراوانی که پیش روی شهرداری است، قطعا کارآیی این نوع دفاتر مجددا زیر سوال خواهد رفت.
ساختار دفاتر محلهای مردمی باشد
به گفته عضو هیات مدیره شرکت مادر تخصصی عمران و نوسازی شهری ایران با در نظر گرفتن این مسایل لازم است که ساختار و تشکیلات این نوع دفاتر مردمی باشد و شرایطی فراهم شود که مهندسان ساکن در محلات بافت در این نوع دفاتر مشغول به کار شوند.
وی اظهار داشت: دولت میتواند یارانهای که به سرمایهگذاران ساکن در بافت میدهد به این نوع دفاتر تخصیص دهد و از این طریق به نوسازی بافتها سرعت ببخشد، در این صورت این نهاد قادر خواهد بود که راسا مشکلات خود را حل کند.
آیینی با اشاره به تجربه موفق یک نمونه از این دفاتر در محله جولان همدان گفت: تا پیش از راهاندازی این نوع از دفاتر در محله جولان همدان، مردم به شدت در برابر پیشنهاد همکاری با دولت مقاومت میکردند و با ذهنیت منفی که در اغلب آنها وجود داشت به هیچ وجه حاضر نبودند که در این زمینه با دولت مشارکت داشته باشند؛ این در حالی است که همزمان با راهاندازی دفتر تخصصی محله ای محله مذکور، مشارکت مردم با مسوولان به حدی افزایش پیدا کرد که مردم راسا سند منگوله دار خود را به این دفاتر میآوردند و برای همکاری تعجیل داشتند که نتیجه این رویه ساخت 1700 واحد مسکونی در این محله توسط تعاونیهای اداری بوده است.
به گفته آیینی، علاوه براین منطقه 11 شهرداری تهران نیز از جمله مناطقی است که وجود دفتر فعال نوسازی در آن باعث شد که روند ساخت و ساز در آن در قیاس با سایر مناطق سریعتر باشد که پس از بررسیها مشخص شد که کارمندان این دفاتر داوطلبانه به صورت چهره به چهره با ساکنان این بافت ارتباط برقرار کردهاند که به دنبال آن موفقیت این محله در این زمینه در قیاس با سایر مناطق شهرداری محقق شد.
به گزارش دنیای اقتصاد، بنا به گفته آیینی با توجه به وجود نیروی کار جوان در سطح کشور که به مسائل سرمایهگذاری، اقتصادی، شهری و حقوقی اشراف دارند، از این رو هیچ مشکلی در زمینه جذب نیرو برای این دفاتر وجود ندارد.
آیینی در ادامه در تشریح مشخصات دفاتر نوسازی محلهای گفت: در وهله اول این دفاتر باید غیر دولتی باشند که البته لازمه فعالیت آنها دارا بودن مجوز کار از سوی شهرداری یا دولت است. به گفته وی، علاوه براین موارد تسلط بر امور حقوقی و قضایی ساختوساز در بافتها از جمله مهمترین مواردی است که کارکنان این دفاتر باید به آن مسلط شوند که نتیجه آن رهایی سرمایهگذاران از پیچ و خمهای اداری خواهد بود که این مساله میتواند در نهایت به جلب سرمایهگذاران در بافتهای فرسوده منجرشود.
در این بین هرچند که مسوولان مدیریت شهری و سرمایهگذاران فعال در بافت فرسوده بارها مشکلاتی نظیر چند مالکی، تجمیع و وام ودیعه و... را به عنوان چالشهای پیش روی نوسازی بافتهای فرسوده بیان کردهاند، اما آیینی بر این باور است مجموعه این مشکلات که مکررا از سوی بخش خصوصی و همچنین متولیان شهرداری به عنوان موانع نوسازی عنوان شده است فقط 30 درصد مشکلات بافتهای فرسوده هستند که از این 30 درصد بخش عمدهای از آن قابل رفع و فقط بخش جزیی از آنها با پیچیدگیهای خاصی همراه است که آنها هم از طریق مجاری قانونی قابل رفع هستند.
آیینی تاکید کرد: 70 درصد از علت کندی نوسازی بافتهای فرسوده مربوط به عدم مشارکت مردم در این زمینه است که فقط از طریق یک ارگان مردم نهاد این مشکل قابل رفع است. چرا که تجربه ثابت کرده است با وجود هزینههای گزافی که در جهت ساخت تیزرهای تلویزیونی برای فرهنگسازی در زمینه جلب مشارکت مردم در نوسازی بافتهای فرسوده صورت گرفته است، اما با این وجود هنوز بسیاری از ساکنان بافت در این زمینه توجیه نیستند و همین امر خود دلیل واضحی است که باید دفاتر تخصصی محلهای نوسازی در تمام محلات بافت در سراسر کشور راهاندازی شود.
http://www.oonegroup.com
عنوان طرح «تاسیس نمایندگی نوسازی در بافتهای فرسوده» نام دارد که براساس آن قرار است یکسری دفاتر مردمی در محلههای قدیمی شهر ایجاد شود. این دفاتر توسط ساکنان محله اداره خواهد شد؛ بهطوریکه مهندسان رشته عمران و ساختمان در هر محله باید وارد این دفاتر شوند و ساکنان خانههای فرسوده را برای نوسازی تشویق کنند. کارکنان دفاتر همچنین ساکنان را نسبت به انواع تسهیلات در نظر گرفته شده توجیه میکنند و در طرف مقابل باید برای جذب سرمایهگذار و انبوهساز نیز اقدام کنند.
شرکت عمران و نوسازی- وابسته به وزارت مسکن- که این طرح جدید را تدوین کرده و مجوزهای خاص از وزارت کشور و وزارت مسکن برای راهاندازی دفاتر مردمی را گرفته، معتقد است اگر نمایندگیهای مردمی در محلههای فرسوده شهرها تاسیس شود، سرعت ساختوساز به قدری افزایش پیدا میکند که انبوهسازان در این بافتها تحت تاثیر بازار وسیع، نیازی به تسهیلات ساخت پیدا نخواهند کرد.
آیینی عضو هیات مدیره شرکت عمران و نوسازی در این زمینه به «دنیایاقتصاد» گفت: تحقیقاتی که درباره علت بیمیلی ساکنان بافتهای فرسوده به نوسازی انجام دادهایم مشخص کرده تیزرهای تلویزیونی و مجموعهای از تسهیلات ریالی تشویقی که در ماههای اخیر در نظر گرفتهایم هنوز نتوانسته آنطور که باید مالکان را جذب کند.
وی افزود: 70 درصد از علت کندی نوسازی بافتهای فرسوده، عدم مشارکت مردم در این زمینه است، به همین خاطر تصمیم گرفتهایم از داخل بافتها، گروهی از مهندسان تحصیلکرده را مامور مذاکره با ساکنان و جلب رضایت آنها کنیم.
هزینه اداره «دفاتر مردمی نوسازی» قرار است از محل یارانههایی که وزارت مسکن برای بافتهای فرسوده در نظر گرفته تامین و پرداخت شود، اما این دفاتر باید کاملا مردمی باشند و وابستگی به دولت یا شهرداریها را نداشته باشند.
آیینی دفاتر فعلی محدود در بافتها را شعبهای از سازمان نوسازی تلقی میکند که نمیتوانند حکم راهبر را داشته باشند. این در حالی است که به گفته وی دفاتر پیشنهادی (مردمی) محلهای بافتهای فرسوده با اشراف کامل برروی مسایل حقوقی، اداری، نحوه تعامل با مردم و همچنین ماهیت غیردولتی خود قادر به ایجاد تحول در مسیر نوسازی و بهسازی بافتهای فرسوده خواهند بود.
آیینی در تشریح جزییات این دفاتر به دنیای اقتصاد گفت: در واقع این نوع دفاتر که میشود آنها را به نامهای دفاتر محله یا مدیر محله نامید در فرآیند نوسازی بافتهای فرسوده حکم چرخ دندههایی را دارند که می توانند سازنده و سرمایه گذار را به حرکت در بیاورند. در شرایط عادی بین مردم و سرمایهگذار اعتماد کافی وجود ندارد، سرمایهگذار میپندارد که فعالیت اقتصادی در بافت از بازدهی مطلوبی برخوردار نیست. مردم نیز با این نگاه که سرمایهگذار با منافع آنها همسو نیست در جهت همکاری با آنها حرکت نمیکنند و همین امر باعث میشود که مسیر نوسازی بافتهای فرسوده با سرعت دنبال نشود. این درحالی است که این دفاتر قادر خواهند بود که اعتماد لازم بین سازنده و مردم را ایجاد کنند.
بستههای تشویقی فقط محرکند
آیینی با بیان اینکه دفاتر تخصصی محلهای بافت فرسوده در واقع حکم یک عنصر تسهیلگر را دارند، گفت: تخصیص منابع بانکی و همچنین تعریف بستههای تشویقی برای نوسازی بافتهای فرسوده، صرفا نقش یک محرک را دارند و برای اینکه نهضت نوسازی به جریان بیفتد به یک عنصری فراتر از این مسائل نیاز است.این کارشناس بافتهای فرسوده اظهار داشت: در امر نوسازی بافت یک سری موانع خاص وجود دارد که یک عنصر در قالب تشکیلات رسمی لازم است آنها را مرتفع کند.
براین اساس، دفاتری که به صورت محدود در برخی از محله های بافت ایجاد میشود، بیش از هر چیز شعبههایی از سازمان نوسازی شهرداری تهران هستند که به صورت موردی فعالیت خود را پیگیری میکنند.
وی با اشاره به ساختار پیشنهادی دفاتر تخصصی محلهای بافتهای فرسوده گفت: در وهله اول لازم است که ساختار این دفاتر دولتی نباشد، چرا که کارمندان دولت ممکن است که این مسیر را به شکل یک کار اداری برای خود ببینند که در این صورت نتیجه موردنظر حاصل نخواهد شد. همچنین اگر قرار باشد که این دفاتر از دل دستگاه مدیریت شهری بیرون بیایند، باتوجه به دغدغههای فراوانی که پیش روی شهرداری است، قطعا کارآیی این نوع دفاتر مجددا زیر سوال خواهد رفت.
ساختار دفاتر محلهای مردمی باشد
به گفته عضو هیات مدیره شرکت مادر تخصصی عمران و نوسازی شهری ایران با در نظر گرفتن این مسایل لازم است که ساختار و تشکیلات این نوع دفاتر مردمی باشد و شرایطی فراهم شود که مهندسان ساکن در محلات بافت در این نوع دفاتر مشغول به کار شوند.
وی اظهار داشت: دولت میتواند یارانهای که به سرمایهگذاران ساکن در بافت میدهد به این نوع دفاتر تخصیص دهد و از این طریق به نوسازی بافتها سرعت ببخشد، در این صورت این نهاد قادر خواهد بود که راسا مشکلات خود را حل کند.
آیینی با اشاره به تجربه موفق یک نمونه از این دفاتر در محله جولان همدان گفت: تا پیش از راهاندازی این نوع از دفاتر در محله جولان همدان، مردم به شدت در برابر پیشنهاد همکاری با دولت مقاومت میکردند و با ذهنیت منفی که در اغلب آنها وجود داشت به هیچ وجه حاضر نبودند که در این زمینه با دولت مشارکت داشته باشند؛ این در حالی است که همزمان با راهاندازی دفتر تخصصی محله ای محله مذکور، مشارکت مردم با مسوولان به حدی افزایش پیدا کرد که مردم راسا سند منگوله دار خود را به این دفاتر میآوردند و برای همکاری تعجیل داشتند که نتیجه این رویه ساخت 1700 واحد مسکونی در این محله توسط تعاونیهای اداری بوده است.
به گفته آیینی، علاوه براین منطقه 11 شهرداری تهران نیز از جمله مناطقی است که وجود دفتر فعال نوسازی در آن باعث شد که روند ساخت و ساز در آن در قیاس با سایر مناطق سریعتر باشد که پس از بررسیها مشخص شد که کارمندان این دفاتر داوطلبانه به صورت چهره به چهره با ساکنان این بافت ارتباط برقرار کردهاند که به دنبال آن موفقیت این محله در این زمینه در قیاس با سایر مناطق شهرداری محقق شد.
به گزارش دنیای اقتصاد، بنا به گفته آیینی با توجه به وجود نیروی کار جوان در سطح کشور که به مسائل سرمایهگذاری، اقتصادی، شهری و حقوقی اشراف دارند، از این رو هیچ مشکلی در زمینه جذب نیرو برای این دفاتر وجود ندارد.
آیینی در ادامه در تشریح مشخصات دفاتر نوسازی محلهای گفت: در وهله اول این دفاتر باید غیر دولتی باشند که البته لازمه فعالیت آنها دارا بودن مجوز کار از سوی شهرداری یا دولت است. به گفته وی، علاوه براین موارد تسلط بر امور حقوقی و قضایی ساختوساز در بافتها از جمله مهمترین مواردی است که کارکنان این دفاتر باید به آن مسلط شوند که نتیجه آن رهایی سرمایهگذاران از پیچ و خمهای اداری خواهد بود که این مساله میتواند در نهایت به جلب سرمایهگذاران در بافتهای فرسوده منجرشود.
در این بین هرچند که مسوولان مدیریت شهری و سرمایهگذاران فعال در بافت فرسوده بارها مشکلاتی نظیر چند مالکی، تجمیع و وام ودیعه و... را به عنوان چالشهای پیش روی نوسازی بافتهای فرسوده بیان کردهاند، اما آیینی بر این باور است مجموعه این مشکلات که مکررا از سوی بخش خصوصی و همچنین متولیان شهرداری به عنوان موانع نوسازی عنوان شده است فقط 30 درصد مشکلات بافتهای فرسوده هستند که از این 30 درصد بخش عمدهای از آن قابل رفع و فقط بخش جزیی از آنها با پیچیدگیهای خاصی همراه است که آنها هم از طریق مجاری قانونی قابل رفع هستند.
آیینی تاکید کرد: 70 درصد از علت کندی نوسازی بافتهای فرسوده مربوط به عدم مشارکت مردم در این زمینه است که فقط از طریق یک ارگان مردم نهاد این مشکل قابل رفع است. چرا که تجربه ثابت کرده است با وجود هزینههای گزافی که در جهت ساخت تیزرهای تلویزیونی برای فرهنگسازی در زمینه جلب مشارکت مردم در نوسازی بافتهای فرسوده صورت گرفته است، اما با این وجود هنوز بسیاری از ساکنان بافت در این زمینه توجیه نیستند و همین امر خود دلیل واضحی است که باید دفاتر تخصصی محلهای نوسازی در تمام محلات بافت در سراسر کشور راهاندازی شود.
http://www.oonegroup.com
پی سازی چند مرحله دارد :
1. آزمایش زمین از لحاظ مقاومت
2. پی کنی
3. پی سازی
پی وسیله ای است که بار و فشار وارد از نقاط مختلف ساختمان و همچنین بارهای اضافی را به زمین منتقل می کند .
آزمایش زمین :
طبقه بندی زمین چند نوع است :
زمین هایی که با خاک ریزی دستی پر شده است :
این نوع زمین ها که عمق بیشتری دارند و با خاکهای دستی محل گودال ها را پر کرده اند اگر سالهای متمادی هم بگذرد باز نمی توان جای زمین طبیعی را بگیرد و این نوع زمین برای ساختمان مناسب نیست و باید پی کنی در آنها به طریقی انجام گیرد که پی ها به زمین طبیعی یا زمین سفت برسد .
زمینهای ماسه ای :
زمینهای ماسه ای بیشتر در کنار دریا وجود دارد . اگر زمین از ماسه خشک تشکیل شده باشد ، تا یک طبقه ساختمان را تحمل می کند و 1.5 کیلوگرم بر سانتیمتر مربع می توان فشار وارد آورد . ولی در صورتی که ماسه آبدار باشد قابل ساختمان نیست ، چون ماسه آبدار حالت لغزندگی دارد و قادر نیست که بار وارد را تحمل کند بنابراین ماسه از زیر پی می لغزد و جای خالی خود را به پی می دهد و پایه را خراب می کند .
زمینهای دجی :
زمین دجی زمینی است که از شنهای درشت و ریز و خاک به هم فشرده تشکیل شده است و به رنگهای مختلف دیده می شود :دج زرد ، دج سیاه ، دج سرخ ، این نوع زمین ها برای ساختمان مرغوب و مناسب است .
زمینهای رسی :
اگر رس خشک و بی آب و فشرده باشد ، برای ساختمان زمین خوبی محسوب می شود ، و تحمل فشار لازم را دارد . ولی اگر رس آبدار و مرطوب باشد قابل استفاده نیست و تحمل فشار ندارد ، خصوصاً اگر ساختمان در زمین شیب دار روی رس آبدار ساخته شود فوری نشست می کند و جاهای مختلف آن ترک بر می دارد و خراب می شود . و اگر ساختمان در زمین آبدار با سطح افقی ساخته شود به علت وجود آب فشار را به همه نقاط اطراف خود منتقل می کند و دیوارهای کم ضخامت آن ترک بر می دارد .
زمینهای سنگی :
زمینهای سنگی بیشتر در دامنه کوهها وجود دارد و از تخته سنگها ی بزرگ تشکیل شده و برای ساختمان بسیار مناسب است .
زمینهای مخلوط :
این نوع زمینها از سنگ درشت و شن و خاک رس تشکیل شده اگر این مواد کاملا به هم فشرده باشند برای ساختمان بسیار مناسب است و اگر به هم فشرده نباشد و باید از ایجاد ساختمان به روی این نوع زمینها احتراز کرد .
زمینهای بی فایده :
زمینهای بی فایده مانند باتلاق ها و زمینهای جنگل که از خاک و برگ درختان تشکیل شده است . در این نوع زمین ها باید زمین آنقدر کنده شود تا به زمین سفت و طبیعی برسد .
آزمایش زمین :
گاهی پس از پی کنی به طبقه ای از زمین محکم و سفت می رسند و پی سازی را شروع می کنند ولی پس از چندی ساختمان ترک بر می دارد . علت آن این است که زمین سفتی که به آن رسیده اند از طبقهُ نازکی بوده است و متوجه آن نشده اند ولی برای اطمینان در جاهای مختلف زمین می زنند تا از طبقات مختلف زمین آگاهی پیدا کنند و بعد شفته ریزی را شروع می کنند این عمل را در ساختمان گمانه زنی (سنداژ) می گویند .
امتحان مقاومت زمین :
یک صفحه بتنی 20*20*20 یا 20*50*50 از بتن آرمه گرفته و روی آن به وسیلهُ گذاشتن تیرآهنها فشار وارد می آورند . وزن آهنها مشخص و سطح صفحه بتن هم مشخص است فقط یک خط کش به صفحه بتنی وصل می کنند و به وسیله میلیمترهای روی آن میزان فرورفتگی زمین را از سطح آزاد مشخص و اندازه گیری می کنند ولی اگر بخواهند ساختمانهای بسیار بزرگ بسازند باید زمین را بهتر آزمایش کنند . برای ای منظور با دستگاه فشار سنج زمین را اندازه گیری می کنند و آزمایش فوق برای ساختمانهای معمولی در کارگاه است .
پس از عملیات فوق پی کنی را آغاز میکنند و پس از پی کنی شفته ریزی شروع می شود .
توجه شود این عمل همان آزمایش بارگذاری صفحه است که در درس مهندسی پی جزء آزمایش های محلی و مهم محسوب میشود البته از آنجا که انجام عملیات مکانیک خاک برای ساختمانهای معمولی صرفه اقتصادی ندارد ، انجام این آزمایش در سازمانهای و اداره های دولتی و یا ساختمانهای بلند انجام می شود .
افقی کردن پی ها (تراز کردن) :
برای تراز کردن کف پی ساختمانها از تراز های آبی استفاده می کنند در دیوارهای طویل چون کار شمشه و تراز کردن وقت بیشتری لازم دارد ، برای صرفه جویی در وقت از سه T می توان استفاده کرد بدین معنی که T اول را با T دوم تراز می کنند و T سوم را در مسافت مسیر به طوری که سه T در یک ردیف قرار بگیرد قرار می دهند از روی T اول و دوم که با هم برابر هستند T سوم را میزان و برابر می کنند و پس از آنکه T سوم برابر شد T اول را بر می دارند و به فاصله بیشتری بعد از T سوم قرار می دهند ، دوباره T دوم و سوم را با T چهارم که همان T اول می باشد برابر می کنند و دنباله این ترازها را تا خاتمه محل کار ادامه می دهند .
البته این طریق تراز کردن بیشتر در جاده سازی و زمین های پهناور به کار می رود .
شفته ریزی :
کف پی ها باید کاملا افقی و زاویهُ کف پی نسبت به دیوار پی باید 90 درجه باشد . اول کف پی را باید آب پاشید ، تا مرطوب شود و واسطهای بین زمین و شفته وجود نداشته باشد ، و سپس شفته را داخل آن ریخت .
شفته عبارت است از خاک و شن و آهک که به نسبت 200 تا 250 کیلوگرم گرد آهک را در متر مکعب خاک مخلوط می کنند و گاهی هم در محلهایی که احتیاج باشد پاره سنگ به آن می افزایند . شفته را در پی می ریزند و پس از اینکه ارتفاع شفته به 30 سانتیمتر رسید آن را در یک سطح افقی هموار می کنند و یک روز آن را به حالت خود می گذارند تا دو شود یعنی آب آن یا در زمین فرو رود و یا تبخیر گردد .
پس از اینکه شفته دو نم شد آن را با وزنهُ سنگینی می کوبند که به آن تخماق میگویند و پس از اینکه خوب کوبیده شد دوباره شفته را به ارتفاع 30 سانتیمتر شروع می کنند و عمل اول را انجام می دهند . تکرار این عمل تا پر شدن پی ادامه دارد .
در ساختمان ها که معمولاً در گود یا پی کنی عمل تراز کردن انجام میگیرد محل کار در پی که پیچ و خم زیادی دارد و تراز کردن با شمشه و تراز مشکل می باشد از تراز شلنگی استفاده می کنند . بدین ترتیب یک شلنگ چندین متری را پر از آب می کنند به طوری که هیچ گونه حباب هوایی در آن نباشد و آن را در پی محل هایی که باید تراز گردد به گردش در می آورند و نقاط معین شده را با هم تراز می کنند . آب چون در لوله هایی که به هم ارتباط دارند در یک سطح می ماند بنابراین چون شلنگ پر از آب می باشد در هر کجا که شلنگ را به حرکت در آورند آب دو لوله استوانه ای در یک سطح می باشد بنابراین دو نقطه مزبور با هم تراز می باشند بشرط آنکه مواظبت کنیم که شلنگ در وسط بهم گره خوردگی یا پیچش پیدا نکرده باشد تا باعث قطع ارتباط سیال شود که دیگر نمی توان در تراز بودن آنها مطمئن بود .
تراز کردن گاهی بوسیله دوربین نقشه بر داری (نیو) انجام می گیرد یعنی محلی را در ساختمان تعیین نموده دوربین را در محل تعیین شده نصب می کنند و با میر ( تخته های اندازه گیری ارتفاع در نقشه برداری ) یا ژالون ( چوب های نیزه ای یا آهنی که هر 50 سانتیمتر آنرا به رنگهای سفید و قرمز رنگ کرده اند که از پشت دوربین بخوبی دیده بشود ) اندازه گرفته و تراز یابی می کنند . تراز کردن با دوربین بهترین نوع تراز یابی می باشد .
در زمین هایی مانند زمین های شهر کرمان از آنجایی که از زمانهای قبل قنواتی وجود داشته و بتدریج آب آنها خشک شده در زیر زمین وجود داشته و بعد از مدتی بدون رعایت مسائل زیر سازی درون آنها خاک ریخته اند و برای شهر سازی و خیابان کشی که سطح خیابان ها را بالا می آورده اند و به ظاهر در سطح زمین و حتی در عمق های 3 تا 4 متری اثری از آنها نیست اگر سازه ای روی این زمین بنا شود پس از مدتی و بسته به عمق قنات و شرایط جوی مثلاً بعد از آمدن یک باران سازه نشست می کند و در بسیاری از مواقع حتی تا 100 درصد خسارت می بیند و دیگر قابل استفاده نیست اگر در چنین ساختمان هایی از شفته آهک استفاده شود باعث تثبیت خاک می شود و بروز نشست در ساختمان جلوگیری می کند .
پی سازی :
بعد از اینکه عمل پی کنی به پایان رسید را باید با مصالح مناسب بسازند تا به سطح زمین رسیده و قابل قبول برای هر گونه بنا باشد مصالحی که در پی بکار میرود باید قابلیت تحمل فشار مصالح بعدی را داشته باشد و ضمناً چسبندگی مصالح نسبت به یکدیگر به اندازه ای باشد که بتوانند در مقابل بارهای بعدی تحمل کند و فشار را یکنواخت به تمام پی ها انتقال دهد چون هرچه ساختمان بزرگتر باشد فشارهای وارده زیادتر بوده و مصالحی که در پی بکار می رود باید متناسب با مصالح بعدی باشد .
پی سازی را با چند نوع مصالح انجام می دهند مصالحی که در پی بکار می رود عبارتند از شفته آهکی ، پی سازی با سنگ ، پی سازی با بتن ، پی سازی با بتن مسلح .
پی سازی با سنگ :
پس از اینکه عمل پی کنی به پایان رسید پی سازی با سنگ باید از دیوارهایی که روی آن بنا میگردد وسیع تر بوده و از هر طرف دیوار حداقل 15 سانتیمتر گسترش داشته باشد یعنی از دو طرف دیوار 30 سانتیمتر پهن تر می باشد که دیواری را رد وسط آن بنا می کنند ، پی سازی با سنگ با دو نوع ملات انجام می شود چنانچه بار و فشار بعدی زیاد نباشد ملات سنگها را از ملات گل و آهک چنانچه فشار و بار زیاد باشد ملات سنگ را از ملات ماسه و سیمان استفاده می کنند اول کف پی را ملات ریزی نموده و سنگها را پهلوی یکدیگر قرار میدهند و لابِلای سنگ را با ملات ماسه و سیمان پر میکنند (غوطه ای) به طوری که هیچ منفذ و سوراخی در داخل پی وجود نداشته باشد و عمل پهن کردن ملات و سنگ چینی تا خاتمه دیوار سازی ادامه پیدا می کند .
پی سازی با بتن :
پس از اینکه کار پی کنی به پایان رسید کف پی را به اندازه تقریبی 10 سانتیمتر بتن کم سیمان بنام بتن مِگر می ریزند که سطح خاک و بتن اصلی را از هم جدا کند روی بتن مگر قالب بندی داخل پی را با تخته انجام میدهند همانطور که در بالا گفته شد عمل قالب بندی وسیع تر از سطح زیر دیوار نقشه انجام میگیرد تمام قالب ها که آماده شد بتن ساخته شده را داخل قالب نموده و خوب می کوبند و یا با ویبراتور به آن لرزش وارد آورده تا خلل و فرج آن پر شود و چنانچه بتن مسلح باشد ، داخل قالب را با میله های گرد آرماتور بندی و بعد از آهن بندی داخل قالب را با بتن پر میکنند .
بتن ریزی در پی و آرماتور داخل آن به نسبت وسعت پی برای ساختمان های بزرگ قابلیت تحمل فشار هر گونه را میتواند داشته باشد و بصورت کلافی بهم پیوسته فشار ساختمان را به تمام نقاط زمین منتقل می کند و از شکست و ترک های احتمالی جلو گیری بعمل می آورد .
پی سازی و پی کنی با هم :
در بعضی مواقع ممکن است زمین سست بوده و پی کنی بطور یکدفعه نتواند انجام پذیرد و اگر بخواهیم داخل تمام پی ها را قالب بندی کنیم مقرون به صرفه نباشد در این موقع قسمتی از پی را کنده و با تخته و چوب قالب بندی نموده شفته ریزی می کنیم پس از اینکه شفته کمی خود را گرفت یعنی آب آن تبخیر و یا در زمین فرو رفت و دونم شد پی کنی قسمت بعدی را شروع نموده و با همان تخته ها ، قالب بندی می کنیم بطوریکه شفته اول خشک نشده باشد و بتواند با شفته اول خشک نشده باشد و بتواند با شفته بعد خودگیری خود را انجام داده و بچسبد این نوع پی سازی معمولاً در زمین های نرم و باتلاقی ، خاک دستی و ماسه آبدار عمل میگردد .
پی کنی در زمین های سست :
در زمین های سست و خاک دستی اگر بخواهیم ساختمانی بنا کنیم باید اول محل پی ها را به زمین سفت رسانیده و پس از اطمینان کامل ساختمان را بنا نماییم زیرا ساختمان که روی این زمین ها مطابق معمول و یا در زمین سست بنا گردد . پس از چندی یا در همان موقع ساخته شدن باعث ترک ها و خرابی ساختمان میگردد . بنابراین شفته ریزی از روی زمین سفت باید انجام گیرد و برای اینکار بشرح زیر عمل می نمائیم :
پی کنی در زمین های خاک دستی و سست :
پس از پیاده کردن اصل نقشه روی زمین محل پی های اصلی و یا در تقاطع پی ها که فشار پایه ها روی آن می باشد چاه هائی حفر میشود ، عمق این چاهها به قدری می باشد تا به زمین سفت و سخت برسد بعداً محل چاه ها را با شفته آهکی پر کرده و پس از پر کردن چاه ها و خودگیری شفته ، پی ها را به طریقه معمول روی شفته چاه ها شفته ریزی میکنند ، شفته ها به صورت کلافی می باشند که زیر آنها را تعدادی از ستون های شفته ای نگهداری میکند و از فرو ریختن آن جلوگیری می نمایند البته باید سعی کرد که فاصله ستون های شفته ای نباید بیش از سه متر طول باشد .
خاصیت چاه ها بدین طریق می باشد که شفته پس از خودگیری مانند ستونهایی است که زیر زمین بنا شده است و شفته روی آن مانند کلافی پایه را به یکدیگر متصل می کنند برای مقاومت بیشتر در ساختمان پس از اینکه آجر کاری پایه ها را شروع نمودیم ما بین پایه ها را مطابق شکل با قوسهایی به یکدیگر متصل میکنند تا پایه ها عمل فشار به اطراف خود را خنثی نموده و فشار خود را در محل اصلی خود یعنی در محلی که شفته ریزی آن به زمین بِکر رسیده متصل میکند .
گاهی اتفاق می افتد که در ساختمان در محل بنای یکی از پایه ها چاه های قدیمی وجود دارد و بقیه زمین سخت بوده و مقاومت به حد کافی برای ساختن ساختمان روی آنرا دارد برای اینکه براحتی بتوان پایه را در محل خود ساخت و محل آن را تغییر نداد چاه را پس از لای روبی (پاک کردن ) با شفته آهک پر مینماییم موقعیکه شفته خودگیری خود را انجام داد روی آنرا یک قوس آجری ساخته و در محل انتهای کمان پایه را بنا میکنیم که فشار دیوار با اطراف چاه منتقل گردد .
در بعضی مواقع چاه کنی در این گونه زمین ها خطرناک می باشد . زیرا زمین ریزش دارد و به کارگر صدمه وارد میاورد و در موقع کار ممکن است او را خفه کند برای جلوگیری از ریزش زمین باید از پلاکهای بتنی یا سفالی که در اصطلاح به آنها گَوَل (در شهرستانها گوم و غیره ) مینامند استفاده شود گَوَل های بتنی یک تکه و دو تکه ای و گول های سفالی یک تکه میباشد . گول های بتنی را بوسیله قالب می سازند و گول های سفالی بوسیله دست و گل رس ساخته شده و در کوره های آجری آن را می پزند تا بشکل سفالی در آید از این گول ها در قنات ها نیز استفاده میشود .
طریقه عمل :
مقداری از زمین که بصورت چاه کنده شده گول را بشکل استوانه ای ساخته میباشد داخل محل کنده شده نصب و عمل کندن را ادامه میدهند در این موقع دو حالت وجود دارد یا اینکه گول اولی که زیر آن در اثر کندن خالی شده براحتی پایین رفته گول دوم را نصب میکنیم یا اینکه گول اول در محل خود با فشار خاک که به اطراف آن آمده تنگ می افتد و نمی تواند محل خود را تغییر و یا پایین تر برود در این موقع از گول های دو تکه ای استفاده مینماییم نیمی را در محل خود نصب و جای آنرا محکم نموده و نصفه دوم را پس از کندن محل آن نصب می نماییم و عمل پی کنی را بدین طریق ادامه میدهیم .
پی کنی در زمین های سست مانند خندق هائی که خاک دستی در آنها ریخته شده است و مرور زمان هم اثری برای محکم شدن آن ندارد و یا زمین های باتلاقی و غیره ضروری می باشد .
زمین هائی که قسمت خاک ریزی شده در آنها به ارتفاع کم می باشد و یا باتلاقی بودن آن به عمق زیادی نرسد میتوان در این قبیل زمین ها پی کنی عمقی انجام داد و برای جلوگیری از ریزش خاک آنرا با تخته و چوب قالب بندی نموده تا به زمین سخت برسد .
البته قالب بندی در اینگونه زمین ها خالی از اشکال نمی باشد باید با منتهای دقت انجام گیرد پس از انجام کار قالب بندی شفته ریزی شروع میشود و چون تخته های قالب در طول قرار دارد میتوان پس از شفته ریزی تخته دوم را شروع کرد به همین منوال تمام پی ها را میتوان شفته ریزی کرد بدون اینکه تکه ای و یا تخته ای از قالب زیر شفته بماند .
نکات اجرایی حائز اهمیت در سازه های
بتنی
باید توجه داشت
که خم میلگردها به طرف پائین یا داخل المان و خارج از ناحیه پوشش بتنی قرار داشته
باشد. |